Oorlog Oekraïne in januari: Zware raketaanvallen • Crash militair vliegtuig
In de oorlog tussen Oekraïne en Rusland wordt er aan de frontlinie nog steeds "veel en hard" gevochten, maar zoals verwacht is in de winter het aantal raket- en drone-aanvallen fors toegenomen. Voor wie de draad kwijt is, maken we elke maand een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen.
De belangrijkste ontwikkelingen in januari 2024
- In de Russische regio Belgorod is een Russisch militair vliegtuig gecrasht. De feiten daarover blijven vaag. Rusland zegt dat alle 74 inzittenden, onder wie 65 Oekraïense krijgsgevangenen, zijn omgekomen. Het toestel is volgens Rusland door Oekraïne neergehaald. Oekraïne ontkent noch bevestigt dat en zegt verder dat er geen betrouwbare informatie is over wie er aan boord waren van het toestel. President Zelensky wil een internationaal onderzoek.
Rusland deelde op 26 januari deze beelden van de rampplek:
- Sinds het uitbreken van de oorlog was de sociale onrust in delen van Rusland nog nooit zo groot als afgelopen maand. In Basjkirië, een autonome republiek in het zuiden, demonstreerden honderden betogers dagenlang tegen de veroordeling van een activist. Demonstreren is sinds het begin van de oorlog vrijwel onmogelijk geworden, wat dit protest des te opmerkelijk maakt.
- Oekraïne zei op 15 januari een gevoelige klap te hebben toegebracht aan de Russische luchtmacht. Ver achter de frontlinie zouden een spionagevliegtuig en een vliegend commandocentrum uit de lucht zijn gehaald, beide zeer kostbare toestellen met een waarde van zo'n 330 miljoen dollar. Rusland zou er maar vijftien van hebben.
- De blokkade van de Oekraïense grensovergang door Poolse truckers is tot 1 maart opgeschort, door een akkoord met de Poolse regering. De truckers blokkeerden de grensovergangen sinds november uit protest tegen versoepelde regels voor Oekraïense chauffeurs. Daarbij heeft de nieuwe Poolse premier Tusk beloofd Oekraïne te blijven steunen en de spanningen tussen de buurlanden snel te willen oplossen.
- Met de oorlog in Oekraïne in het achterhoofd moeten niet alleen de legers van de NAVO-landen, maar eigenlijk de hele samenleving zich voorbereiden op een "nieuw onvoorspelbaar tijdperk". Dat heeft de Nederlandse NAVO-admiraal Rob Bauer gezegd. Hij pleit voor een oorlogstransformatie van de NAVO. Tegelijk hebben de NAVO-bondgenoten opnieuw toegezegd dit jaar door te gaan met de levering van militaire en economische steun aan Oekraïne, in het bijzonder luchtafweer.
Zware raketaanvallen, recordaantallen drones
Rusland bleef afgelopen maand in groten getale raketten afvuren en drones afsturen op verschillende Oekraïense steden.
Zo zag de verwoesting er aan het begin van de maand uit in Kyiv en Charkiv:
Opmerkelijk is dat er vaker raketten door de luchtverdediging heen wisten te komen. Dat kan een aanwijzing zijn dat de Oekraïense luchtverdediging uitgeput raakt, maar het is nog te vroeg om dat definitief te concluderen.
De Verenigde Staten zeggen bovendien dat Rusland gebruik maakt van Noord-Koreaanse ballistische raketten. Washington waarschuwt al langer dat Rusland grote voorraden artilleriemunitie en raketten geleverd krijgt van Noord-Korea.
Met het invallen van de winter beweerde het Kremlin voornamelijk de Oekraïense defensie-industrie op de korrel te hebben, maar vooralsnog worden er veel burgerdoelen getroffen en zijn er veel burgerslachtoffers.
Zo kwamen er op 6 januari elf mensen, onder wie kinderen, om het leven in de Oost-Oekraïense plaats Pokrovsk. Op 23 januari vielen er op meerdere plekken in het land zeker achttien doden en raakten er meer dan honderd mensen gewond. Ook wordt regelmatig infrastructuur geraakt, waardoor veel plaatsen zonder stroom komen te zitten.
In Charkiv werd een hotel verwoest:
Oekraïense hulpdiensten, via Reuters
Oekraïense hulpdiensten, via Reuters
Oekraïense hulpdiensten, via Reuters
Het Oekraïense leger voerde op zijn beurt ook diverse luchtaanvallen uit, bijvoorbeeld op het bezette stad Donetsk op 21 januari. Het Russische regiobestuur claimt dat daarbij zeker 27 mensen om het leven kwamen.
Daarnaast voerde Oekraïne een drone-aanval uit op een Russisch gasbedrijf aan de Oostzee. Enkele dagen daarvoor werd al een olieterminal in het westen van Rusland geraakt. Ook trof een drone voor het eerst sinds het begin van de oorlog een doel in Sint-Petersburg.
Verschuivingen aan de frontlinie
Het beeld aan de frontlinie is ten opzichte van december zoals verwacht weinig veranderd. De wintermaanden worden gebruikt om te recupereren, eenheden te wisselen en logistiek alles weer op orde te brengen.
Gevochten wordt er wel nog steeds, "veel en hard", aldus oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif. Vooral bij het oostelijk gelegen Avdiivka en aan de oostoever van de rivier de Dnipro, bij Cherson.
"Duizenden granaten per dag worden er nog afgevuurd, wat elke dag leidt tot honderden doden. Maar er zijn weinig verschuivingen aan de frontlinie: het lijkt alsof er niets gebeurt."
Bij Avdiivka lijkt er volgens De Kruif wel sprake te zijn van een min of meer gecontroleerde terugtocht van Oekraïne. "De Russen moeten heel veel middelen inzetten om langzaam terrein te winnen. Ze leiden heel veel verliezen voor een kleine terreinwinst aan de zuidkant."
"Avdiivka is tactisch belangrijk, maar operationeel minder", vervolgt hij. "De Russen voeren daar vooral een offensief omdat Poetin het nodig heeft om een succes te laten zien, in aanloop naar de verkiezingen in mei." Het Britse ministerie van Defensie verwacht niet dat Avdiivka de komende weken al volledig in handen komt van de Russen.
Actieve verdediging
Intussen is in januari verder gedacht over de militaire strategie voor het komende jaar. Meerdere analisten verwachten dat er in tegenstelling tot 2023 dit voorjaar geen groot offensief zal komen van het Oekraïense leger. Grote terreinwinst wordt niet verwacht, al worden aanvallen niet uitgesloten.
Volgens The Washington Post wordt er in de VS hard gewerkt aan een nieuwe Oekraïne-strategie, waarbij de nadruk komt te liggen op "actieve verdediging", zoals een Oekraïense commandant het onlangs noemde. De focus ligt daarbij op drone-operaties en het versterken van verdedigingslinies. In de tussentijd zouden de strijdkrachten en de economie moeten aansterken.
Een defensieve strategie kost minder menskracht. In de tussentijd zal de Oekraïense regering het mobilisatievraagstuk moeten oplossen. Oekraïne zou zich volgens Amerikaanse bronnen dan moeten klaarmaken voor een tegenoffensief in 2025. Oud-minister Zahorodnjoek van Defensie waarschuwt dat een defensieve strategie betekent dat Rusland wel een jaar lang het initiatief krijgt op het slagveld.
Hoe dan ook valt of staat alles bij westerse steun, zeggen meerdere analisten. Denktank Institute for the Study of War herhaalt nog maar eens dat het ineenstorten van westerse steun er waarschijnlijk toe kan leiden dat het Russische leger de overhand kan nemen. "Een significante opmars richting het westen van Oekraïne is niet ondenkbaar, mogelijk zelfs helemaal tot aan de westelijke grens met NAVO-landen."
De oorlog in beeld
De eerste twee opgeknapte Leopard II-tanks die Nederland heeft gekocht voor Oekraïne staan klaar. Half januari zijn ze in Duitsland getest en goedgekeurd. Nederland kocht samen met Denemarken veertien van deze oude tanks aan voor Oekraïne.
Verslaggever Wessel de Jong was bij de inspectie in het Duitse Unterlüß:
