De ene na de andere storm in Nederland, waar komt dat door?

• Etienne Verschuren

  redacteur Online

Pia, Gerrit, Henk, Isha, Jocelyn: de stormen rijgen zich de laatste maanden aaneen. Waar vorig stormseizoen maar één storm Nederland bereikte, zijn het er dit seizoen al zeven. En ze gaan nogal eens gepaard met veel overlast en schade.

Het KNMI houdt sinds 1910 de zware stormen bij in Nederland, met een windkracht van 10 of meer. Daarvan is bekend dat ze tegenwoordig niet vaker voorkomen dan vroeger. Het waren er tot nu toe deze eeuw veertien, een frequentie die overeenkomt met de vorige eeuw.

Stormen, met minstens een uur lang windkracht 9, worden wel geregistreerd maar niet actief geanalyseerd. Toch verwacht het KNMI dat deze stormen ook niet opvallend zijn toegenomen.

"We denken niet dat winterstormen vaker voorkomen dan voorheen", zegt Peter Siegmund, klimaatexpert bij het KNMI. "Klimaatmodellen wijzen niet op een verandering van de kracht en richting van de wind. Stormen ontstaan namelijk door temperatuurverschillen: koude lucht uit het noordpoolgebied ontmoet in de atmosfeer warme lucht uit de tropen. Hoe groter de verschillen, des te sterker de wind.

Nu worden die temperatuurverschillen op grote hoogte in de atmosfeer wel groter, maar dat wordt tenietgedaan doordat de temperatuurverschillen onder in de atmosfeer juist afnemen: het noordpoolgebied warmt sterker op dan de tropen."

Dat er dit winterseizoen meer stormen zijn en dat ze elkaar snel opvolgen, is volgens hem dan ook waarschijnlijk toeval. Het is ieder geval niet een gevolg van klimaatverandering, maar van de ligging van de zogeheten 'straalstromen', die voor komen op plaatsen waar temperatuurverschillen het grootst zijn. Zo'n straalstroom ligt nu ter hoogte van Nederland, met onstuimig weer als gevolg. "In Zuid-Europa bijvoorbeeld is nu helemaal niet veel wind."

Voor zomerstormen is het een ander verhaal, zegt Siegmund. Daar heeft klimaatverandering wel invloed op. "Dat zijn vaak kleinere stormen en die komen wél vaker voor. Doordat wolken nog warmer worden dan hun omgeving ontstaan er verticale luchtbewegingen. Er zijn vaker valwinden, zoals in 2021 in Leersum."

In dat dorp op de Utrechtse heuvelrug richtte zo'n valwind enorme schade aan. "Dat soort fenomenen wordt door klimaatverandering waarschijnlijk intenser en komt vaker voor, net als de toenemende hoeveelheid neerslag in de herfst en winter."

Sinds 2019 geeft het KNMI namen aan stormen, in navolging van Groot-Brittannië en Ierland. Stormen waarvoor code oranje of code rood wordt afgegeven, krijgen een naam. Soms geldt dat ook voor stormen met code geel, bijvoorbeeld als een storm in Ierland en Groot-Brittannië ook hier tot onstuimig weer kan leiden.

Het doel van het gebruiken van namen was het "vergroten van bewustzijn van gevaarlijk weer". Stormen zijn zo makkelijker te volgen via overheidsinstanties en sociale media, was het idee.

Nu het systeem enkele jaren wordt gebruikt, ziet het KNMI dat mensen er inderdaad positief op reageren. "Het is te vroeg om te zeggen of het systeem echt werkt en de veiligheid bevordert, maar uit peilingen blijkt dat mensen goed op te hoogte zijn en hun gedrag aanpassen", zegt een woordvoerder. Bij Poly en Ciarán bijvoorbeeld wist bijna iedereen dat de stormen een naam hadden. De naam Poly was bij 84 procent van de ondervraagden spontaan bekend, tegen 68 procent bij Ciarán.

"Uit onderzoek in Groot-Brittannië blijkt dat naamgeving van stormen het bewustzijn van gevaarlijk weer verhoogt, een consistente boodschap aan het publiek geeft en mensen ertoe aanzet actie te ondernemen om schade en letsel te voorkomen. Als je een storm een naam geeft, blijft dat beter hangen dan wanneer mensen om de dag nieuws horen over 'een storm'."