Ook buiten de grote steden en bij 'gewone' ruzies vaker explosieven gebruikt

Volgens de politie zijn er dit jaar al 358 explosies geweest bij woningen en bedrijfspanden. Dat zijn er veel meer dan een jaar geleden, toen over het hele jaar 227 explosies plaatsvonden. In juli voorspelde de politie al dat het aantal explosies dit jaar ten opzichte van 2022 zou verdubbelen.

Meer dan de helft van de ontploffingen vond plaats in Amsterdam en Rotterdam. Maar ook buiten de grote steden worden woningen of bedrijven vaker beschadigd door vuurwerk.

Zo vonden er de afgelopen tijd meerdere explosies plaats in het noorden van het land. Bij een schoonheidssalon in Groningen werd twee keer in korte tijd een explosief geplaatst en gisteren was er een ontploffing bij een kapperszaak in Winschoten. Gisteravond laat was er nog een explosie in Oude Pekela en ook in Winschoten ging het afgelopen nacht weer mis. Die laatste explosies zijn overigens nog niet meegenomen in de politiecijfers.

Volgens criminoloog Jasper van der Kemp speelt copycatgedrag een rol. "Het idee is: dit is iets wat werkt. Het is een relatief eenvoudige manier om angst te creëren." Je kunt een gevaarlijk explosief laten afgaan als je ruzie hebt met iemand, legt hij uit. "Dan laat je zien: we weten waar je bent, we kunnen je raken. Dat doen we niet, maar we laten een explosief afgaan om te laten zien dat dit het risico is dat je loopt."

De daders die de explosieven plaatsen zijn vaak relatief jonge jongens, die ingehuurd worden voor 'een klusje'. Uit een analyse dit jaar bleek dat in Rotterdam, de stad waar de meeste explosieven worden geplaatst, zelfs een kwart van de plaatsers minderjarig is. De jongste opgepakte verdachten waren daar 14 en 15 jaar oud.

De opdrachtgevers blijven hierbij vaak buiten beeld. Onderzoek is voor de politie lastig, omdat er veel schakels zitten tussen de 'top' en de uitvoerders. Wel zegt de politie signalen te hebben dat het vaak gaat om opdrachtgevers uit het drugscircuit.

Ook gewone ruzies

"Maar het gebeurt ook bij mensen die gewoon een ruzie hebben", zegt criminoloog Van der Kemp. "Daarbij hoeft het niet eens te gaan over een hoogoplopend conflict. Het kan ook gaan om mensen die een keer ruzie hebben en toevallig de beschikking hebben over dat vuurwerk."

Dergelijk vuurwerk lijkt ook handgranaten te vervangen, die in het criminele circuit vaak als dreiging werden neergelegd.

De laatste tijd waren er ook incidenten bij bedrijven, zoals bij de kapper in Winschoten en schoonheidssalon in Groningen. Het gaat in dat soort gevallen vaak om doelwitten die bijvoorbeeld familie zijn van het eigenlijke doelwit.

Niet haalbaar

De kapperszaak zou van tevoren al aan de bel hebben getrokken, maar volgens Van der Kemp is het niet haalbaar voor de politie om in dit soort gevallen extra beveiliging in te zetten. "Als iemand ergens woont en ook ergens een bedrijf heeft, is de vraag: moeten we dan allebei beveiligen en hoe dan?"

Om explosies te voorkomen is er permanente beveiliging nodig, zegt hij. "Dan gaat het om meerdere diensten, om drie à vier politieagenten die je de hele dag voor een pand moet zetten. Daar is geen capaciteit voor."