Al net zoveel explosies als heel 2022, opvallend veel jonge verdachten
De politie telt dit jaar al bijna 250 aanslagen op huizen en andere doelwitten, met name in Amsterdam en Rotterdam maar ook elders in het land. Dat zijn nu al meer explosies dan in heel vorig jaar. Ook vannacht was het weer raak, met de beschieting van een woning in Rotterdam waar gisteren al een explosief afging.
De aanslagen hebben vaak te maken met drugshandel, maar ook andere motieven zoals afpersing komen voor. Opgepakte verdachten zijn vaak jong. Dit blijkt uit een eerste analyse het Landelijk Forensisch Coördinatie Team, dat alle incidenten bijhoudt en de achtergronden in kaart brengt.
Uit de gegevens, die de politie op verzoek van de NOS heeft verstrekt, blijkt dat er tot juli dit jaar alleen al 162 woningen zijn getroffen door een explosie of een poging daartoe. De politie verwacht dat het totaal aantal aanslagen dit jaar twee keer zo hoog uitvalt als vorig jaar.
NOS
NOS
Waar criminelen eerder regelmatig een handgranaat voor de deur legden als waarschuwing, ontploffen er nu zelfgemaakte vuurwerkbommen die veel schade aanrichten. "We lijken een trede hoger op de geweldsladder beland en dat is zorgelijk", zegt de politie.
Die maakt zich ook zorgen om het grote aantal jongeren dat betrokken is bij aanslagen op huizen en andere panden. Van de verdachten die in een paar maanden tijd werden opgepakt voor excessief geweld (explosies en beschietingen), blijkt twee derde jonger dan 23 jaar. Een op de tien is minderjarig.
In Rotterdam blijkt zelfs ruim een kwart van de explosieverdachten minderjarig. De jongste opgepakte verdachten waren 14 en 15 jaar oud.
De stad gaat hevig gebukt onder de explosiegolf, maar inmiddels heeft de politie ook al 72 arrestaties verricht. Daaruit blijkt dat veel verdachten uit Rotterdam en omgeving komen en dus aanslagen plegen dicht bij huis.
De 'middenlaag', de laag tussen opdrachtgever en uitvoerders, bestaat vaak uit twintigers. Zij weten makkelijk jongeren te vinden die voor een paar honderd tot een paar duizend euro explosieven willen neerleggen.
Onderzoek naar de opdrachtgevers van aanslagen is volgens de politie lastig omdat er veel schakels zitten tussen de 'top' en de uitvoerders op straat. De daders hebben vaak geen idee voor wie ze uiteindelijk een aanslag uitvoeren, of waarom. Als ze het al weten, zwijgen ze.
Drugshandel
Uit de analyse van incidenten die plaatsvonden vanaf het najaar van 2022, blijkt dat de meeste aanslagen waarschijnlijk te maken hebben met drugshandel. Er is bijvoorbeeld niet op tijd betaald of een partij drugs is kwijtgeraakt of gestolen.
Het verhalen van zo'n verlies gaat regelmatig gepaard met zwaar geweld: explosies bij huizen, schietpartijen en ontvoeringen. Een vuurwerkbom voor de deur blijkt het meest favoriete pressiemiddel, omdat zo'n aanslag makkelijk en snel te plegen is en veel impact heeft. Volgens de politie lijken de aanslagen niet bedoeld om slachtoffers te maken, maar om een boodschap af te geven.
Vermoedelijk verkeren veel doelwitten zelf ook in het criminele milieu, maar omdat ze na een aanslag niet het achterste van hun tong laten zien, blijft de exacte toedracht vaak onduidelijk. Ook familieleden van criminelen zijn regelmatig slachtoffer, als signaal aan het 'echte' doelwit.
Fouten worden er ook gemaakt. De daders vergissen zich soms in het adres. Zo werd begin juni in Katwijk een aanslag gepleegd op een huis, waarbij volgens de politie vaststaat dat het om een vergissing gaat.
Ondernemers afgeperst
Naast drugshandel vinden er nu ook aanslagen plaats met een heel andere achtergrond. De politie ziet dat er ook ondernemers worden afgeperst, zoals in Utrecht. Verschillende horecazaken kregen daar een dreigbrief: wie niet betaalt, wordt 'gesloten'. Criminelen lijken hier te anticiperen op het beleid van burgemeesters om getroffen panden tijdelijk te sluiten.
De politie vermoedt daarnaast dat er foute ondernemers zijn die met aanslagen proberen hun concurrenten uit te schakelen. Zelfs relationele problemen leiden inmiddels tot explosies, zoals vermoedelijk eerder dit jaar in Spijkenisse. De politie vreest daarom dat steeds vaker sprake is van kopieergedrag.
Door veel te surveilleren in risicogebieden probeert de politie aanslagen te voorkomen. In Rotterdam wordt geëxperimenteerd met drones als extra toezicht en het surveilleren met honden die explosieven kunnen ruiken. Daarnaast zijn er extra rechercheurs gezet op het opsporen van verdachten.
Maar het belangrijkste is het probleem bij de bron aanpakken, vindt de politie. In sommige Europese landen mogen Cobra's en vergelijkbare knallers nog gewoon verkocht worden, waardoor ze ook hier massaal opduiken.
Al jaren pleit de politie voor een Europees verbod op knalvuurwerk met flitspoeder. "Alleen dat kan de stroom aan zwaar vuurwerk indammen", stelt de politie.
Die benadrukt ook dat er meer geïnvesteerd moet worden in probleemwijken om jonge, criminele aanwas te voorkomen. Op dit moment lopen in 27 gemeenten al speciale programma's om jeugdcriminaliteit tegen te gaan.
