Chilenen in Nederland staan stil bij staatsgreep van Pinochet

• Nejifi Ramirez

Op 11 september 1973, vandaag vijftig jaar geleden, maakte generaal Augusto Pinochet op bloedige wijze een einde aan de socialistische regering van president Allende in Chili. Toenmalig premier Den Uyl nodigde meteen zo'n 200 vluchtelingen uit om naar Nederland te komen. In de jaren daarna kwamen er nog zo'n 2000 Chilenen hiernaartoe.

Hoe kijken ze vijftig jaar later terug op hun komst naar Nederland en hoe kijken ze nu naar Chili?

Juan Heinsohn Huala (65) - 46 jaar in Nederland

"Ik kwam op 22 februari 1977 naar Nederland, ik was toen 20. Mijn vader werd na de staatsgreep in de gevangenis gezet. Pas drie jaar later kwam hij vrij en konden we via een kort verblijf in Buenos Aires naar Nederland komen."

Hij heeft goede herinneringen aan de ontvangst in Nederland. "Er stond een grote groep vrijwilligers en al gevluchte landgenoten op ons te wachten op Schiphol. Daarna werden we met een bus naar de Bijlmer gebracht waar een compleet ingericht appartement op de vijfde etage op ons wachtte. De koelkast zat vol eten en drinken. In het appartement konden we eindelijk in alle rust weer als familie samenleven. Een heel andere ontvangst dan je nu ziet. Ik heb me daarom altijd ingezet als vrijwilliger om die menselijkheid ook te kunnen tonen aan vluchtelingen."

Het is voor Heinsohn Huala moeilijk om te zien hoe de situatie vijftig jaar later in Chili is. "Er is zeventien jaar lang een vreselijk gewelddadige dictatuur geweest en er bestaat nog steeds een lange lijst van vermisten van wie nooit meer iets is vernomen. Een groep Chilenen vecht voor gerechtigheid voor hen en voor een nieuwe grondwet, maar aan de andere kant is er de laatste tijd een extreemrechtse groep aanhangers van Pinochet campagne aan het voeren om dingen uit het verleden te verdoezelen. Vijftig jaar later zijn de grote drama's in het land dus nog niet overwonnen."

Renato Vargas (75) - 48 jaar in Nederland

Na de staatsgreep heeft Renato Vargas een aantal jaar in de gevangenis in Chili gezeten, omdat hij actief was in de partij van Allende. "Na drie jaar werd ik vrijgelaten onder de voorwaarde dat ik het land zou verlaten. In het vliegtuig naar Nederland werd ik herenigd met mijn vrouw. Wij konden niet wachten om in Nederland aan ons leven samen te beginnen."

Er was veel aandacht in Nederland voor de Chileense vluchtelingen, dus toen ze op Schiphol aankwamen werd Vargas direct geïnterviewd voor het journaal. "In het hotel zag ik mezelf op tv." Hij wist toen nog niets over Nederland: "Ik wist alleen dat het een van de 'lage landen' was."

Het stel kwam aan op 30 december 1975. "Vanwege de viering van 700 jaar Amsterdam was de stad prachtig versierd. We kwamen uit het droogste gebied ter wereld, dus de eerste dagen hebben we volop door de regen en hagel gewandeld. Wat een ervaring!"

Hij is nog weleens in Chili geweest, na het einde van de militaire dictatuur. Maar zijn kinderen waren toen al boven de 12. "Het waren echte Amsterdammertjes, dus we besloten in Nederland te blijven." Het is voor Vargas moeilijk om de huidige situatie in Chili te zien. "Er is zo'n grote kloof tussen rijk en arm. Ik heb ertegen gevochten, maar het bestaat helaas nog steeds."

Laura Gallardo Torres (24) - geboren in Nederland

Gallardo Torres' opa werd in oktober 1973 gearresteerd in zijn eigen huis voor de ogen van zijn vrouw en kinderen, omdat hij geloofde in de overtuigingen van president Allende. "Voor mijn vader was dit een heel traumatische ervaring. Hij schreeuwde naar de militairen dat ze zijn vader met rust moesten laten. Hij was machteloos. Mijn vader heeft mij dit verhaal onlangs verteld. Ik zag dat het hem nog steeds pijn doet."

Voor Gallardo Torres voelt het als een film, omdat zij zich moeilijk kan voorstellen dat mensen tot zoiets in staat zijn. "Het gezin werd opgesloten, terwijl mijn opa werd mishandeld en uiteindelijk werd meegenomen door militairen van generaal Pinochet."

Het gezin werd in 1977 herenigd in het vliegtuig naar Nederland. Door het vliegtuigraampje zagen de kinderen hun vader met handboeien om, begeleid door twee agenten, het vliegtuig in stappen.

"Ook mijn generatie wordt nog elke dag geconfronteerd met deze gebeurtenissen. Mijn familie is hierdoor niet compleet." De opa en oma van Gallardo Torres zijn na tien jaar in Nederland gewoond te hebben, teruggegaan naar Chili, toen terugkeren weer mogelijk was. "Ik ben niet met mijn opa en oma opgegroeid. Het voelt als een enorm gemis om momenten in mijn leven niet met hen te kunnen delen."

Gallardo Torres vindt het belangrijk om 11 september te herdenken. "Er zijn zo veel nare dingen gebeurd, die zo veel mensen voor het leven hebben getekend. Het enige dat we kunnen doen, is van de geschiedenis leren, omdat zoiets nooit meer mag gebeuren."