Vijf vragen over de onderzoeken naar Trump: hoe nu verder?

• Eva de Vries

  redacteur Buitenland

Het zat er al even aan te komen: oud-president Donald Trump heeft nog een aanklacht aan zijn broek gekregen, de derde inmiddels. Die nieuwe aanklacht gaat over de periode na Trumps verlies bij de presidentsverkiezingen in november 2020 en over 6 januari 2021, de dag van de Capitoolbestorming. 'De zaak der zaken' wordt het genoemd.

Hoe staat het ervoor met al die aanklachten en onderzoeken?

1. Wat houdt de nieuwe aanklacht in?

Trump wordt vervolgd voor zijn pogingen om de verkiezingsuitslag van 2020 te beïnvloeden. In de aanklacht staat onder andere dat hij "vastbesloten was om aan de macht te blijven". Hij bleef volhouden dat hij de verkiezingen had gewonnen, en niet Joe Biden. Die beweringen waren, aldus de aanklacht, "onjuist en Trump wist dat ze onjuist waren".

In totaal wordt Trump voor vier zaken aangeklaagd, waaronder het dwarsbomen van de bekrachtiging van de verkiezingsoverwinning van Joe Biden op de dag van de bestorming van het Capitool. Vicepresident Mike Pence moest die dag de zege van Biden bekrachtigen en Trump probeerde hem te bewegen om dat niet te doen.

Met een groepje advocaten en een adviseur zou Trump valse claims over verkiezingsfraude hebben gedaan en hebben gepoogd om 'schaduwkiesmannen' op te stellen in zeven staten waar Trump en Biden dicht bij elkaar lagen. Die zouden dan in het kiescollege voor Trump hebben moeten stemmen om hem aan een meerderheid te helpen. De door de staten aangestelde kiesmannen waren verplicht om op Biden te stemmen, conform de uitslag.

Verder staat in de aanklacht dat Trump het ministerie van Justitie wilde gebruiken om schijnonderzoeken naar verkiezingsfraude uit te voeren. Ook had het ministerie volgens dat plan brieven moeten sturen naar enkele staten, waarin (ten onrechte) had moeten staan dat onderzoekers zorgen hadden over de gang van zaken bij de verkiezingen.

Aanklager Jack Smith zegt dat Trump wist dat alle beweringen niet klopten. Hij noemde de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 een ongekende aanval op de democratie.

2. Welke zaken liggen er nog meer?

Naast de 6 januari-zaak lopen er nog drie strafrechtelijke onderzoeken naar Trump. Zo ligt er een aanklacht in de zwijggeld-zaak. Trump moet in maart volgend jaar voor de rechter verschijnen voor het vervalsen van documenten over een bedrag dat hij heeft betaald aan porno-actrice Stormy Daniels, omdat hij wilde dat ze haar mond zou houden over een verhouding die de twee hadden.

Ook is hij aangeklaagd in de zaak over de staatsgeheime documenten die werden gevonden tijdens een inval op zijn landgoed Mar-a-Lago in Florida. Trump had geweigerd die terug te geven, terwijl hij ze als oud-president niet in zijn bezit mocht hebben.

Volgens de aanklacht liet hij sommige stukken ook lezen aan onbevoegden. Mogelijk heeft hij daarmee de spionagewet overtreden, waarmee hem een gevangenisstraf van maximaal twintig jaar boven het hoofd hangt. Dat proces begint in mei volgend jaar.

Deze zaken lopen nu tegen Donald Trump:

En dan loopt er nog een onderzoek gerelateerd aan de verkiezingen in 2020, de zaak rondom verkiezingsfraude in de staat Georgia. Dat gaat over een telefoontje van Trump met een verkiezingsfunctionaris waarin hij hem vroeg om 11.780 stemmen "te vinden", exact het aantal dat hij nodig had om alsnog te winnen. In die zaak ligt er nog geen aanklacht.

Naast deze strafrechtelijke zaken zijn er nog een aantal civiele procedures. De bekendste gaat over schrijfster E. Jean. Carroll, die zegt dat ze in 1996 is aangerand en verkracht door Trump in een pashokje van een warenhuis.

In die kwestie is Trump aansprakelijk gesteld tot het betalen van een miljoenenbedrag, maar Carroll heeft nog een nieuwe klacht ingediend. Andere zaken gaan over fraude die is gepleegd binnen Trumps zakenimperium.

3. Wat is het effect op Trumps verkiezingscampagne?

Rond de eerste voorverkiezingen voor het kandidaatschap, in januari 2024, zal Trump dus druk zijn met deze juridische procedures. Op dit moment staat hij in de peilingen ver voor op zijn Republikeinse tegenstanders, onder wie gouverneur van Florida Ron DeSantis.

Bij de eerste twee aanklachten dit jaar groeide Trumps populariteit. Inmiddels staat hij in peilingen op gelijke hoogte met zittend president Biden.

Jurist en Amerika-kenner Kenneth Manusama vraagt zich wel af of dit zo blijft. "Er blijft altijd een harde Trump-kern, maar daarnaast raken steeds meer mensen Trump-moe. Zeker als er meer feiten op tafel komen, zullen aanhangers gaan twijfelen."

Ondertussen weten de Republikeinen niet goed hoe ze moeten omgaan met de onderzoeken naar Trump. "Ze willen duidelijk maken dat het inderdaad gaat om ernstige feiten, maar tegelijkertijd willen ze hun achterban niet boos maken door Trump af te vallen."

Mocht Trump de Republikeinse presidentskandidaat worden, dan barst de campagne los in het voorjaar van 2024. Juist dan staat de start van twee strafzaken gepland (zie grafiek hierboven).

4. Wat gebeurt er als Trump wordt veroordeeld?

De kans is groot dat Trump in ieder geval één keer wordt veroordeeld, zegt Manusama, waarschijnlijk in de geheime documenten-zaak. Trumps advocaten proberen de zaken te rekken tot na de verkiezingen. Als hij voor die tijd wordt veroordeeld, is de vraag wat er gaat gebeuren.

"Daarover is heel veel onduidelijk", zegt Manusama. "Zowel over de mogelijke strafeis als het traject daarna. Het is simpelweg nog nooit voorgekomen in de Amerikaanse geschiedenis."

De enige eisen die de Grondwet stelt aan een presidentskandidaat zijn: '35 jaar of ouder' en 'geboren in Amerika'. "Juridisch gezien mag een presidentskandidaat dus campagne voeren vanuit de gevangenis en meedoen aan de verkiezingen." Trump zegt dat hij sowieso gaat meedoen.

5. Kan hij ook president worden vanuit de gevangenis?

"Dat is heel onwaarschijnlijk, omdat hij op die manier onmogelijk een land kan leiden", denkt Manusama. "In de grondwet staat er dus niets over. De rechterlijke macht moet dan zeggen: dit kan absoluut niet, een president hoort niet achter tralies."

Maar de juridische basis daarvoor is onduidelijk. "Eigenlijk tasten we allemaal in het duister. Niemand had ooit kunnen verzinnen dat deze absurde situatie realiteit kan worden."