Poetin in tv-toespraak over Wagner-opstand: 'Dit is landverraad'

"We hebben te maken met landverraad, waar we ons tegen zullen verdedigen", zo heeft de Russische president Poetin in een ingelaste tv-toespraak gereageerd op de opstand van de Wagner-groep in Rusland onder leiding van Jevgeni Prigozjin. Die laatste maakte vannacht bekend dat zijn troepen het hoofdkwartier van het zuidelijke militaire district in Rostov aan de Don hebben bezet.

Poetin complimenteerde de leden van de Wagner-groep enerzijds door hen "helden" te noemen die "de Donbas hebben bevrijd". Maar nu is volgens hem sprake van een "dolkstoot in de rug" en Poetin beloofde dat de reactie van het Russische leger "hard" zal zijn.

Ook zei Poetin dat alle deelnemers aan de muiterij zullen worden gestraft:

Wagner-baas Prigozjin zegt in een reactie op de speech van Poetin dat de president ernaast zit wat betreft zijn opmerking over verraad. "Wagner-strijders zijn Russische patriotten. Niemand is van plan zichzelf aan te geven op bevel van Poetin. We willen dat het land niet langer gebukt gaat onder corruptie, leugens en bureaucratie."

Prigozjin eist dat defensieminister Sjojgoe en stafchef Gerasimov naar hem toe komen, anders dreigt hij naar Moskou te gaan. De beveiliging is daarom opgeschroefd in Moskou en tussenliggende plaatsen. Inmiddels zou Wagner zijn opgerukt tot de regio Voronezj, halverwege Moskou en Rostov.

"Het is heel opmerkelijk, maar het past wel in de tendens dat Wagner zich aan het afkeren is van Rusland", zegt Mart de Kruif, oud-commandant Landstrijdkrachten in het NOS Radio 1 Journaal. "Het is een bizarre ontwikkeling in deze oorlog."

De eenheden van de Wagner-groep waren in een herstelfase na de zware strijd in Bachmoet. Dat ze nu in Rusland gebied bezetten is volgens De Kruif daarom des te opmerkelijker. "Als je geen eenheid hebt in de leiding en elkaar bevecht, is dat op korte termijn heel slecht voor het defensief van de Russen. Op lange termijn gaat het mogelijk ook een impact hebben op de steun van de Russische bevolking voor de oorlog. Er zijn honderdduizenden verliezen, ook aan Russische kant. Maar als het doel van de oorlog ook nog eens anders is dan je dacht, zoals Prigozjin onlangs heeft gezegd, gaat dat invloed hebben op de steun van de bevolking."

Opvallend is dat Prigozjin benadrukt dat Rusland alles moet inzetten om delen van Oekraïne die de Russen als Rusland beschouwen te verdedigen. "Het zou kunnen dat Prigozjin voelt dat het in de oorlog de verkeerde kant op gaat voor Rusland en dat hij daarop anticipeert. Dat hij zich wil distantiëren van de huidige Russische leiding en wil laten weten dat de oorlog alleen nog gewonnen kan worden als Rusland álle middelen gebruikt."

Wat de intentie van Prigozjin ook is, het verzet dat de Wagner-groep nu in Rusland pleegt, wijst op grote verdeeldheid. "Wat Prigozjin nu doet, eisen dat hij Sjojgoe en Gerasimov naar hem toe komen, duidt op een diepe kloof tussen Prigozjin en het Russische leger."

Volgens Rusland-deskundige Hubert Smeets is het feit dat Poetin spreekt tot het volk al een grote nederlaag. "De man die altijd verdeel en heers gespeeld heeft en die mensen tegen elkaar heeft uitgespeeld, wordt nu door een voormalige chef-kok van een fastfoodketen, want dat is Prigozjin, uitgedaagd om op zaterdagmorgen het volk toe te spreken. Dat alleen al is een ongelooflijke vernedering."

Het is de vraag of Poetin dit snel in zijn voordeel kan beslechten. "Dat zal hij wel moeten. Maandag moet Prigozjin óf gevangenzitten óf zijn gedood. Dan zou Poetin het nog naar zich toe trekken, een beetje zoals president Erdogan dat deed in Turkije een aantal jaar geleden." Daarmee verwijst Smeets naar de mislukte militaire staatsgreep in Turkije in 2016. "Die mislukte coup heeft Erdogan gebruikt om schoon schip te maken en de laatste oppositie uit te schakelen."

Maar volgens Smeets is het ook mogelijk dat het de andere kant op gaat. "Het is denkbaar dat we hier te maken hebben met een langzame afbrokkeling van het systeem. Prigozjin heeft niet alleen Sjojgoe en Gerasimov op de korrel, hij heeft ook gezegd dat de oorlog op verkeerde gronden wordt gevoerd. Dat gaat verder dan alleen een wisseling van de wacht binnen de krijgsmacht."