'Overheid moet luisteren naar coronasceptici'

De overheid moet luisteren en "een nieuwsgierige houding aannemen" naar sceptische burgers. Dat stelt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), dat onderzoek deed onder mensen die tijdens de coronapandemie moeite hadden met het overheidsbeleid. Het rapport Sceptische visies in het coronadebat verschijnt vandaag.

Volgens de onderzoekers twijfelde 20 procent van de Nederlanders aan overheidsinformatie over corona en aan de intenties achter het coronabeleid. Velen van hen voelden zich uitgesloten door de overheid.

Demonstraties werden verboden, sceptische berichten werden van sociale media verwijderd en mensen ervoeren uitsluiting in hun sociale omgeving. "Veel van de coronamaatregelen waren misschien goed uit te leggen," zegt onderzoeker Joep Schaper. "Maar als je uitzoomt, zie je een opstapeling van uitsluiting voor mensen die het niet eens waren met het beleid. Je ziet dat hierdoor het wantrouwen bij mensen is aangewakkerd."

Niet van de ene op de andere dag

Voor het onderzoek vulden ruim 2800 mensen een enquête in en analyseerden de onderzoekers de berichtgeving van sociale media en vier grote dagbladen. Ook interviewden ze mensen die sceptisch waren over hun wantrouwen in de overheid tijdens de coronacrisis.

Zo vertelt Robin, een van de ondervraagden, dat ze niet geloofde dat de coronapas het aantal besmettingen kon indammen: "Dus als jij een vaccinatie had, dan mocht je doen en laten wat je wilde eigenlijk, maar als je ongevaccineerd was, puur en alleen omdat je ongevaccineerd bent, dan mocht dat niet. En het leek op een bepaald moment niet eens meer te gaan om gezondheid, het leek gewoon te gaan om controle."

"Mensen zijn niet van de ene op de andere dag wantrouwend richting de overheid," zegt onderzoeker Claudia Hartman. "De pandemie heeft langer dan een jaar geduurd. Dan moet je als overheid wel kijken hoe je deze mensen kunt bereiken."

De onderzoekers van het SCP onderzochten mogelijke verklaringen en concluderen dat het om een diverse groep mensen gaat. Zo spelen factoren als eigen ervaringen met corona, mediagebruik of psychische gezondheid en tevredenheid met het leven geen significante rol. Als mensen de overheid eenmaal wantrouwen, kunnen ze ook sceptischer worden over andere thema's, zoals de oorlog in Oekraïne of het stikstofdebat.

Als verloren beschouwd

Schaper zegt dat ze met een "sociologische blik" naar de coronasceptici hebben gekeken. "We hebben de informatie waar zij zich op baseren niet gefactcheckt. Dat vonden we niet passend. We waren benieuwd naar waarom ze zich niet gehoord voelen door de overheid."

Volgens het SCP moet de overheid beter luisteren naar de zorgen die onder de soms extreme standpunten ten grondslag liggen. "We moeten ervoor waken dat we een groep burgers als verloren gaan beschouwen. De overheid is er voor iedereen."