Eva de Vries
redacteur Buitenland
Eva de Vries
redacteur Buitenland
De Europese Unie heeft vorige week met de Tunesische president Saied afspraken gemaakt over een mogelijke migratiedeal. Het Noord-Afrikaanse land is het belangrijkste vertrekpunt aan het worden voor migranten die de Middellandse Zee proberen over te steken naar Europa.
De Europese Unie wil de migratie terugdringen. In ruil voor zijn medewerking zijn Saied honderden miljoenen euro's beloofd. In de EU-delegatie zaten onder anderen premier Rutte en de Italiaanse premier Meloni.
Met wie doet Europa eigenlijk zaken? "Migratie inperken staat hoog op de Europese agenda", zegt Sarah Wolff, professor Europese Migratie aan de Queen Mary University in Londen. "Europa is bereid om ver te gaan en is daarbij niet heel kritisch als het gaat om mensenrechten." President Saied is steeds meer een alleenheerser die tegenstanders opsluit en heeft aangezet tot geweld tegen migranten.
Financiële steun
Eerder dit jaar noemde EU-buitenlandchef Borrell de slechte economische situatie in Tunesië "heel erg gevaarlijk". Want als de Tunesische economie verder instort, wagen mogelijk meer mensen de oversteek naar Europa (en Italië is vanuit Tunesië het dichtstbij).
Van de 900 miljoen euro die de EU op lange termijn wil geven, mag direct 150 miljoen worden gebruikt voor versterking van de economie. Daar moet wel iets tegenover staan. Europa wil migranten gemakkelijker kunnen terugsturen naar Tunesië als zij in de EU geen recht hebben op asiel, ook als zij geen Tunesiër zijn.
Verder wil de EU dat Tunesië de mensensmokkel over zee aanpakt en de grensbewaking verbetert.
Steeds meer mensen, zowel Tunesiërs als migranten uit andere landen, vertrekken vanuit Tunesië richting Europa:
Voor de EU-delegatie op bezoek kwam, waarschuwde Saied dat zijn land niet wil fungeren als een grenswacht voor Europa. Toch sloot hij enkele uren later een overeenkomst die nu verder wordt uitgewerkt. "Hij had geen keus", zegt journalist Sofian Philip Naceur, die zich vanuit Tunesië bezighoudt met migratievraagstukken. "De economische situatie is rampzalig. De president moet de bevolking laten zien dat hij in ieder geval probeert het tij te keren. Dit Europese geld kan tijdelijk wat verlichting geven."
Autocratisch
Sinds vorig jaar stelt Saied zich steeds autocratischer op. Een nieuwe grondwet gaf hem meer macht, hij ontbond het parlement en sloot steeds meer tegenstanders op.
In februari hield hij een toespraak waarin hij migranten "een bron van geweld en misdaad" noemde. Daarop volgde een golf van geweld tegen vooral zwarte migranten. Veel van hen raakten hun baan kwijt. Een recordaantal migranten probeerde met bootjes te ontkomen naar het Italiaanse eiland Lampedusa.
Premier Rutte was zondag tevreden, hij noemde de gesprekken met Saied uitstekend. Maar een voor de hand liggende vraag is of je met een president die dictatoriale trekken vertoont, wel goede afspraken kunt maken.
"Er zijn weinig redenen om optimistisch te zijn over een humane uitvoering van deze deal", zegt professor Europese Migratie Sarah Wolff. "Migranten voelen zich bedreigd in Tunesië en die angst werkt door in de samenleving. Zo riskeren huiseigenaren nu een gevangenisstraf als ze illegale migranten huisvesten."
Ook journalist Sofian Philip Naceur is somber. Hij verwacht niet dat de mensenrechtensituatie in Tunesië opeens verbetert. "De politieke oppositie is verdeeld en erg zwak, maar ook vanuit Europa komt er geen kritiek. Er is geen enkele controle, en daarom kan de regering hier gewoon haar gang gaan."
Professor Wolff verwacht niet dat door de afspraken de migratie van Tunesië naar Europa afneemt. Europa kan zich volgens haar daarom beter richten op het vereenvoudigen van legale migratie. Daarnaast moet de EU beleid voeren waardoor mensen minder de noodzaak voelen om de Middellandse Zee over te steken.
Een manier daarbij is het verruimen van de exportmogelijkheden van landbouwproducten naar Europa. Dat is goed voor de werkgelegenheid in landen waar nu veel mensen geen toekomst voor zichzelf zien.
"Als mensen weg willen, dan gaan ze weg", zegt Wolff, "deal of geen deal. En als dat moeilijker wordt vanuit Tunesië, dan stappen ze wel in Egypte of Algerije op een boot. Hoe gevaarlijk die reis ook is, ze snakken naar een beter leven."
