Veiligheidszorgen overschaduwen Russische 'Dag van de Overwinning'

• 

  Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

Moskou bereidt zich voor op 9 mei, ofwel Overwinningsdag: de dag waarop Rusland de overgave van nazi-Duitsland in 1945 herdenkt. Het is een van de belangrijkste feestdagen van het land en wordt morgen traditioneel gevierd met militaire parades en een toespraak van de Russische president.

Maar dit jaar vinden de voorbereidingen en de parades zelf plaats onder extra strenge beveiligingsmaatregelen. Die zijn aangescherpt na een reeks drone-aanvallen en explosies op Russisch grondgebied, waaronder vorige week boven het Kremlin, diep in het symbolische hart van Rusland. Een pijnlijk moment voor president Poetin aan de vooravond van deze 'heilige' dag.

Want dat is 9 mei voor Poetin en de meeste Russen: de belangrijkste dag van Rusland. Het is een symbolische dag die in het teken moet staan van pracht en praal, van overwinning, van feest. De dag moet het patriottisme aanwakkeren en de mensen verenigen door hen eraan te herinneren wat hun grootvaders en grootmoeders hebben doorstaan. Dat mag niet vertroebeld worden door impopulaire maatregelen, beperkingen of angst. Maar dit jaar kan de organisatie daar niet omheen.

Niets te vieren

De zorgen over de veiligheid namen toe na meerdere aanvallen met drones op brandstofdepots en goederentreinen en andere mysterieuze ontploffingen door heel Rusland.

Moskou beschuldigt Kyiv van de meeste aanvallen, iets wat Oekraïne consistent verwerpt. Ook gaf Moskou het Westen en Kyiv de schuld van een autobomaanslag waarbij afgelopen zaterdag de bekende Russische nationalistische schrijver Zachar Prilepin zwaargewond raakte.

Al die aanslagen leiden niet tot een uitbundige feeststemming in Moskou. Evenmin als het toenemende aantal slachtoffers van de 'speciale operatie', die nu al ruim veertien maanden niet alleen Oekraïense, maar ook veel Russische mensenlevens eist.

Toch zal de parade moeten doorgaan, en juist dit jaar zal het evenement meer dan ooit gebruikt worden om te proberen het volk verder te verenigen achter de 'speciale operatie' en de president. In zijn toespraak zal Poetin waarschijnlijk opnieuw benadrukken hoe Rusland vecht tegen het Westen, hoe Rusland alleen maar probeert het "broedervolk te bevrijden van westerse inmenging" en hoe het Rusland tegen de wereld is.

Als je kijkt naar Poetins toespraken door de jaren heen, dan is duidelijk dat hij Rusland in een permanente staat van oorlog met de rest van de wereld beschouwt. De militaire operatie in Oekraïne ziet hij als een voortzetting van de Tweede Wereldoorlog.

Geannuleerde parades

Deze week wordt het volkslied er weer goed ingestampt bij schoolgaande kinderen, rollen de ronkende tanks met Buk-raketten alvast door het centrum van Moskou om de route te oefenen en staan de vlaggen klaar. Toch is alles anders. Zo werden twee weken geleden de poorten bij de ingang van het Rode Plein al hermetisch afgesloten. Nog nooit eerder ging het populaire plein zo ver van tevoren dicht.

In meer dan twintig verschillende steden en regio's zijn de parades afgelast, net als de bijbehorende vuurwerkshows. Volgens de autoriteiten van Kaloega, Rjazan, Orjol, Saratov, Goesev, Lipetsk, Jelets en Tjumen is dat gedaan "om veiligheidsredenen", in Koersk werd verwezen naar "de huidige situatie", en in Belgorod is de reden dat men "de vijand niet wil provoceren met een grote verzameling uitrusting en militair personeel".

Ook is "vanwege veiligheidsredenen" de jaarlijkse Mars van het Onsterfelijke Regiment afgelast, een optocht waarbij miljoenen mensen door de Russische steden lopen met portretten van familieleden die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben gevochten.

Critici zeggen dat de optocht vooral niet doorgaat omdat de autoriteiten bang zijn dat dit jaar honderden, misschien wel duizenden portretten omhoog zullen worden gehouden van mannen die nu zijn omgekomen in Oekraïne. En omdat grote mensenmassa's onder de huidige omstandigheden te 'gevaarlijk' worden geacht.

Kremlin-woordvoerder Peskov zei dat de veiligheidsdiensten "al het nodige doen om de veiligheid te waarborgen op 9 mei". Volgens hem houdt het Kremlin er rekening mee dat "het regime in Kyiv achter een aantal terreurdaden zit en er nog meer aan het plannen is".

Drone-onderscheppende adelaars

Een van de maatregelen is het instellen van een formatie van adelaars, die drones kunnen onderscheppen. Na de recente aanval op de citadel van het Kremlin is er een streng droneverbod van kracht en is de controle hierop aangescherpt. Daarnaast is op video's van de generale repetitie te zien dat naast de gebruikelijke sluipschutters nu ook mensen met verrekijkers en anti-dronegeweren op de daken zitten.

In Moskou lijken de parade en de vuurwerkshow vooralsnog door te gaan, maar de vraag is of Poetin zelf live aanwezig zal zijn, en welke veiligheidsmaatregelen hij zal nemen. Op Telegram gaan al grapjes rond over Poetin die het volk zal toespreken vanuit een gepantserde glazen box.

Volgens historicus Maksim Koezachmetov kan het niet anders dan dat Poetin de spanning voelt. "Een paranoïde man als Poetin moet wel nerveus zijn. Hij herinnert zich de moordaanslag op de Egyptische leider Anwar Sadat tijdens een parade goed, en weet dat zoiets ook nu zou kunnen gebeuren. Daarnaast ziet Poetin overal verraad. Dat maakt hem een bange man."