Rusland rekruteert soldaten online: ‘Je kunt je nu niet meer verstoppen’

• 

  Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

In noodtempo werden afgelopen week nieuwe wetswijzingen langs de Russische Doema gejast. De wijzigingen gaan over de procedures voor militaire dienstplicht, die al tientallen jaren niet zijn gewijzigd. Normaliter duurt het jaren om dergelijke procedures aan te passen. Afgelopen woensdag duurde het welgeteld 23 minuten. Volgens verschillende juristen is alleen dat al in strijd met de Russische grondwet.

De grootste verandering is dat de oproep tot dienstplicht in het leger nu online verstuurd mag worden. Daarmee kan het Russische leger vanaf nu via 'Gosoesloegi' - een inbox van de overheid waar je op inlogt met een soort DigiD - online soldaten werven.

Tot voor kort moest een povestka - een dagvaarding - persoonlijk aan de deur worden overhandigd aan dienstplichtigen. Een dienstplichtige had dan in theorie nog de mogelijkheid niet open te doen of de brief te weigeren; officieel was de brief dan niet geldig.

In het nieuwe systeem is de oproep rechtsgeldig zodra die is afgeleverd in het digitale postvak, ongeacht of de ontvanger persoonlijk heeft ingelogd op het portaal. In het bericht staat waar en wanneer de ontvanger zich moet melden bij het dichtstbijzijnde rekruteringsbureau. Vanuit daar worden de mannen naar trainingskampen gebracht, om daarna richting het front in Oekraïne gestuurd te worden.

De plaatsvervangend voorzitter van het Defensiecomité van de Doema, Joeri Sjvytkin zei vorige week dat iedereen die probeert zijn Gosoesloegi-account te verwijderen, zal worden beschouwd als dienstweigeraar. De optie om het account te verwijderen werd vorige maand alvast uitgeschakeld.

Als de online oproep is afgeleverd, wordt het de dienstplichtige onmiddellijk verboden het land nog te verlaten. Wie zich niet binnen twintig dagen meldt bij het rekruteringsbureau mag tal van zaken niet meer, uiteenlopend van autorijden of een huis kopen tot het afsluiten van leningen. Ook kunnen uitkeringen of salarissen ingehouden worden, zolang de dienstplichtige niet komt opdagen.

Het net sluit zich verder

Kremlinwoorder Peskov omschreef de wetswijzigingen als noodzakelijk voor "het verfijnen van het militaire registratiesysteem". Volgens het Kremlin is de wetswijziging toegepast om het systeem te 'moderniseren' en het "effectief en handig te maken voor onze burgers".

"Toen de speciale militaire operatie begon, zagen we dat op sommige plaatsen de militaire rekruteringsbureaus hun zaken niet op orde hadden", zei Peskov woensdag tegen journalisten. "Dat is precies het doel van dit wetgevingsinitiatief: die rotzooi opruimen."

Van talkshows tot in de hoogste kringen van het Kremlin en het defensieministerie wordt al maanden geklaagd over het 'chaotische verloop' van de mobilisatie. Het ging niet snel genoeg, verliep niet efficiënt én het leidde tot de grootste exodus uit Rusland sinds de Tweede Wereldoorlog. Er wordt geschat dat ongeveer een miljoen Russen het land hebben verlaten, voornamelijk om de dienstplicht te ontwijken.

Van de mannen die achterbleven, besloten velen op andere adressen te verblijven dan waar ze officieel geregistreerd stonden om zo het beruchte papiertje te ontwijken. Dat kan nu niet meer. Volgens critici lijkt de nieuwe wetgeving er dan ook vooral op gericht te zijn om dienstplichtontwijking te voorkomen. Of: zoals, Telegramgroep 'FTP Mobilisatie', die rechtsbijstand biedt bij mobilisatie, schrijft: "Je kunt je nu niet meer verstoppen".

Mobilisatie 2.0

De wetswijzingen worden over het algemeen gezien als een poging van Moskou om de capaciteiten van het Russische leger op de lange termijn te vergroten en uitgeputte militairen te vervangen. De Russische minister van Defensie Sjojgoe stelde afgelopen december al voor om "grootschalige hervormingen" door te voeren en de strijdkrachten uit te breiden van 1,15 miljoen naar 1,5 miljoen man aan gevechtspersoneel.

Op de vraag of de autoriteiten de online dagvaardingen zullen gebruiken voor een tweede mobilisatiegolf zei Peskov: "Er komt geen tweede golf." Toch vrezen veel Russen wel degelijk dat die zal komen. Het Kremlin meldde na de eerste mobilisatiegolf dat de "gedeeltelijke mobilisatie" voltooid zou zijn, maar er is nooit officieel een einde aan het decreet gekomen. Verder bezwoer president Poetin een jaar geleden dat er überhaupt nooit een mobilisatie zou komen, een belofte die hij uiteindelijk dus brak.

Op Telegramkanalen over mobilisatie wordt veel gezocht naar informatie die de huidige zorgen illustreren, met vragen als: "Hoe voorkom ik dat ik naar het front moet als ik een online dagvaarding heb gekregen?", "Hoe kom ik het land uit na online oproep" en "Met welke gezondheidsproblemen hoef ik niet naar het front"?

Kritische analisten noemen de wet een vorm van 'lijfeigenschap dat opnieuw geïntroduceerd is in de Russische Federatie', een vorm van moderne slavernij. Aleksej Venediktov, de voormalige hoofdredacteur van het onafhankelijke radiostation Echo van Moskou, stelt dat met de wetswijziging "de staat van beleg is ingevoerd, zonder formeel de staat van beleg in te voeren".