Rusland rekruteert gevangenen voor het front

• Paul Alexander

  redacteur Buitenland

Precieze getallen over de verliezen komen niet naar buiten. Maar dat het Russische leger dringend zoekt naar vers bloed, bleek onlangs uit een presidentieel decreet. Daarin besloot president Poetin voor het nieuwe jaar de strijdkrachten met 137.000 militairen uit te breiden.

Nu de Russen snel teruggedrongen worden in de regio Charkov, met veel dode en gevangengenomen militairen tot gevolg, is het personeelstekort extra nijpend geworden.

Sinds twee maanden grijpt Rusland ook naar een ander middel om de uitgedunde gelederen aan te vullen: de rekrutering van gevangenen, om naar het front te sturen. Daarvan getuigt onder meer een video uit oorlogsgebied, die onlangs opdook op Russische sociale media.

Acht mannen staan daarin met machinegeweren en in gevechtstenue schouder aan schouder op straat. "We komen uit het strafkamp en hakken de Oekraïners in de pan", roept een van hen naar de camera.

Dit is het bewuste filmpje:

Ook uit de strafkolonies zelf komen steeds meer berichten binnen over ronselpraktijken. Die worden uitgevoerd door particuliere huurlingenbedrijven, zoals het beruchte Wagner. Volgens bronnen uit verschillende kampen zeggen de Wagner-ronselaars niet te zijn gekomen voor "verkrachters en drugsverslaafden", ze zijn op zoek naar professionele moordenaars en zware criminelen.

De gevangenen kunnen zich vrijwillig aanmelden, van dwang is voor zover bekend geen sprake. De meesten hebben geen militaire ervaring, en de training die ze na aanmelding krijgen is minimaal.

Volgens schattingen van mensenrechtenorganisatie Rusland Achter Tralies zijn inmiddels ruim 7000 rekruten uit de strafkolonies naar de oorlog gestuurd.

"Vanochtend is mijn broer met 106 andere gevangenen in drie bussen vertrokken naar het lokale vliegveld. Vandaar vlogen ze rechtstreeks naar een onbekende bestemming in Oekraïne", zegt Irina uit Rjazan aan de telefoon. Ze wil niet dat haar achternaam wordt vermeld en ook niet de naam van haar broer van 40. Die is veroordeeld tot een straf van vier jaar, waarvan hij nog een half jaar moet uitzitten.

Haar broer meldde zich een maand geleden aan voor de strijd. Irina heeft het hem uit zijn hoofd proberen te praten. "Twee dagen geleden was ik nog bij hem op bezoek", zegt ze geëmotioneerd. "Maar ik sprak tegen dovemansoren."

De gevangenen worden aantrekkelijke lonen tot 3000 euro en, na een diensttijd van een half jaar, gratie in het vooruitzicht gesteld. In geval van een 'heldendood' aan het front zou de familie rond de 80.000 euro compensatie ontvangen.

"De helft van het eerste maandloon is inmiddels binnen", zegt Jana uit Sint-Petersburg. Haar neef Andrej (22) is begin juli al vanuit zijn strafkolonie IK-2 ten zuiden van Sint-Petersburg naar het front in de regio Loegansk gestuurd. Hij stuurde zijn familie wanhopige berichten met het verzoek hem daar weg te halen. Jana: "Zijn moeder is niet geïnteresseerd in zijn lot. Ze wil alleen maar weten wanneer het volgende bedrag wordt overgemaakt. Daarom schrijf ik de instanties en schakel ik mensenrechtenorganisaties in."

Het is familieleden vaak om het geld te doen, zegt ook Olga Romanova van Rusland Achter Tralies. "De gevangenen kwijnen veelal jarenlang in de kolonies weg en zijn de hoop op een normaal bestaan in de samenleving kwijt. Als ze dienen in Oekraïne, zijn ze de familie tenminste nog tot eer en leveren ze ook financieel voordeel op."

Pr-actie

Romanova krijgt dagelijks verzoeken van gevangenen of hun familieleden. Die zijn er volgens haar in twee soorten: ofwel 'help me aan een contract in het leger' ofwel, nadat ze eenmaal in Oekraïne zijn, 'hoe kom ik hier zo snel mogelijk uit'.

Romanova kent slechts één geval van een gesneuvelde militair uit een strafkamp voor wie de familie de toegezegde 80.000 euro heeft ontvangen. Vermoedelijk was dat een pr-actie van de staat. "De rechten van de gevangenen zijn op geen enkele manier gewaarborgd. Ze ondertekenen een aanmeldingsformulier voor het front en een verzoekschrift om amnestie. Er wordt niets in een contract vastgelegd."

Bijna iedereen sterft

De slecht getrainde gevangenen vinden als eersten de dood in Oekraïne. De sterftecijfers liegen er niet om. Volgens de informatie van Rusland Achter Tralies zijn 60 van de 68 mensen gesneuveld die waren gerekruteerd uit een kamp in het district Novgorod. Van de 42 rekruten uit een kamp in het Leningrad-district waren dat er volgens de organisatie 40.

De baas van huurlingengroep Wagner is Jevgeni Prigozjin, een beruchte oligarch en vriend van president Poetin. Volgens de berichten van gevangenen bezoekt hij ook zelf strafkolonies, waarbij hij de kandidaten persoonlijk toespreekt.

Olga Romanova van Rusland Achter Tralies onderstreept dat het gevangeniswezen een nog lang niet opgedroogde poel is. "Als Wagner ook in Siberië gaat ronselen, staan er met gemak 50.000 gevangenen klaar om te tekenen."