Oud-stagiair Waalse Kerk ontdekt mogelijk 17de-eeuws werk Van der Helst

De Waalse Kerk in Amsterdam bezit hoogstwaarschijnlijk al eeuwenlang een schilderij van de 17de-eeuwse portretschilder Bartholomeus van der Helst. Dat kwam aan het licht toen een opmerkzame oud-stagiair van de kerk nieuwe informatie over het schilderij ontdekte.

Het doek wordt nu eerst onderzocht door het Amsterdam Museum, maar volgens Van der Helst-expert en Hoofd Collecties van het Amsterdam Museum Judith van Gent is het "zeer waarschijnlijk" dat het om een werk van de befaamde schilder gaat.

Het schilderij, De regenten van het Walenweeshuis (1641-1642), stond geregistreerd als werk van een onbekende maker. Eerder werd het doek ook wel toegeschreven aan een andere schilder, Hendrik van Someren (1615-1685).

Verstopte signatuur

Er waren wel vermoedens dat het om een Van der Helst zou kunnen gaan. Het Amsterdam Museum kreeg een deel van de collectie van de Waalse Kerk langdurig in bruikleen, inclusief dit schilderij. Kunsthistoricus van het Amsterdam Museum Norbert Middelkoop opperde toen al op 'stilistische gronden' dat het schilderij van Van der Helst zou kunnen zijn.

De bal begon te rollen toen Celine Oldenhage, oud-stagiair van de Waalse Kerk, tijdens een inventarisatie van het erfgoed van de kerk stuitte op een krantenartikel uit 1932. Daarin stond dat restaurator P.N. Bakker een signatuur van Van der Helst had gevonden in de rechterhoek van het schilderij. Toch werd het doek nog geen jaar later weer toegeschreven aan Van Someren.

Uiteindelijk stapte Oldenhage met haar vondst naar het bestuur van de Waalse Kerk en schakelde ze de hulp in van het Amsterdam Museum. Daar waren Van Gent en Middelkoop behoorlijk onder de indruk van de ontdekking: "Ik ben gepromoveerd op Van der Helst, maar in mijn onderzoeken ben ik het artikel nog nooit tegengekomen. Het staat nergens in de wetenschappelijke literatuur vermeld en is ook nooit in andere documenten opgenomen. Het is geweldig dat Celine dat heeft gevonden", aldus Van Gent.

Naar aanleiding van het artikel besloot het Amsterdam Museum het werk te onderzoeken. Daarbij werd inderdaad delen van een signatuur gevonden: "Het zat onder de lijst, dus die konden we niet zien. We moest een klein hoekje schoonmaken en daar waren inderdaad fragmenten van de signatuur aanwezig."

Of het echt om een Van der Helst gaat, moet verder onderzoek uitwijzen. Het schilderij verkeert namelijk in slechte staat en moet eerst gerestaureerd worden. Deskundige Van Gent: "Naast de signatuur is ook stijl heel belangrijk. Hoe schildert hij bijvoorbeeld een hand of oog? Bij dit schilderij zien we ook een hele levendige compositie en dat duidt er wel op dat het van zijn hand kan zijn."