Aantal doden na politiegeweld in Amerika blijft stijgen, is er na Floyd niks veranderd?

• Jiske van Haga

Het aantal doden als gevolg van politiegeweld heeft in de Verenigde Staten in 2022 weer een recordhoogte bereikt. Zo hebben The Washington Post en Mapping Police Violence berekend.

Vandaag wordt in de VS Tyre Nichols begraven. De 29-jarige zwarte man kwam begin januari door politiegeweld in de stad Memphis om het leven. Zijn dood riep herinneringen op aan de dood van George Floyd in 2020.

Het roept de vraag op of er - ondanks vele protesten, wereldwijde aandacht en herhaaldelijke oproepen tot politiehervormingen - na diens dood echt iets is veranderd.

Volgens de onderzoekers van de non-profitorganisatie Mapping Police Violence waren er in 2022 slechts twaalf dagen waarop er niemand om het leven kwam door toedoen van de politie. Per dag kwamen er gemiddeld meer dan drie mensen om het leven.

Al jarenlang worden speciale eenheden - met ruimere bevoegdheden - in het leven geroepen om in steden met hoge criminaliteitscijfers de straatcriminaliteit hard aan te pakken.

Politietrainer Barend Wurth, een Nederlander, geeft nu ruim vier jaar trainingen aan de lokale politie in Illinois en ziet dat met name de leiding en politiek wel iets geleerd hebben. "Je moet kort bovenop deze teams zitten. Er kan een cultuur ontstaan van onaantastbaarheid en van 'wij hebben deze opdracht en wij worden hierin gesteund'", zei Wurth in het NPO Radio 1-programma NOS Met het Oog op Morgen.

Maar in de aanpak van de politie op straat ziet Wurth weinig verandering. "Die teams opereren onder namen als Scorpion en Red Dog, dat heeft al een agressieve klank. Ze worden met een hele specifieke boodschap, gesteund door de politiek, de straat op gestuurd."

Volgens Wurth staan de zogenaamde elite-eenheden zoals Scorpion nu zwaar onder druk. "Je kan je afvragen of je ze wel elite-eenheden moet noemen. Er is veel kritiek op hun optreden, niet alleen vanwege het doorslaan maar ook de tactiek die ze gebruiken wordt zwaar afgekeurd."

Critici waarschuwen dat dit soort speciale teams agenten aantrekken die hechten aan macht en een cowboy-mentaliteit hebben. "De dood van Tyre Nichols bewijst nog maar eens dat de 'elite'-eenheden een ramp zijn", schrijft Radley Balko, auteur van het boek Rise of the Warrior Cop: The Militarization of America's Police Forces, in een opiniestuk in The New York Times.

Balko stelt dat divisies als Scorpion "een groot onderdeel van het probleem" zijn. "Deze eenheden hebben de neiging om agressieve agenten aan te trekken die de regels aan hun laars lappen. (...) Het bewijs is overweldigend: een politieteam meer autoriteit geven, een elite-status en vrijheden is het recept voor het gebruiken van geweld."

'Reform the Police'

Toch is niet iedereen voor de afschaffing van dit soort eenheden. "De eenheden creëren geen geweld, gewelddadig gedrag creëert geweld", zei de burgemeester van New York, Eric Adams, na het opheffen van de divisie Scorpion in Memphis.

De roep om hervormingen bij de Amerikaanse politie was na de dood van George Floyd luider dan ooit. "Defund the police", werd er gescandeerd. Oftewel: het stopzetten van financiering voor de politie. Er werd gesneden in politiebudgetten en ze werden anders ingezet, maar tot grote veranderingen leidde dat niet.

Twee jaar later is die opvatting veranderd en wordt er nu gesproken van Reform the police (hervorm de politie). Verschillende steden hebben daar al stappen in gezet, zoals Baltimore, waar het nu beleid is voor de politie om minder geweld in te zetten.

Maar van landelijke hervormingen en écht grote veranderingen bij de Amerikaanse politie is het nog niet gekomen.

Al decennialang geven zwarte ouders hun kinderen 'the talk'. Daarin drukken ouders hun kinderen op het hart wat ze wel en niet moeten doen als ze aangehouden worden door de politie: