'Rusland wordt nauwelijks in portemonnee geraakt door boycot en prijsplafond'

• Annabel van Gestel

Maanden werd erover onderhandeld en gisteren was er dan eindelijk een akkoord in de Europese Unie: er komt een prijsplafond voor Russische olievaten die over zee worden verscheept. Het idee: Poetin hard raken in de portemonnee zodat hij de oorlog tegen Oekraïne moeilijk kan bekostigen. Goedbedoeld, zeggen deskundigen, maar zij schatten in dat de financiële schade voor Rusland in de praktijk beperkt is.

"De markt zal niet zo veel veranderen", denkt energiedeskundige Lucia van Geuns van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. "De miljoenen olievaten die Rusland dagelijks exporteert op de wereldmarkt blijven gewoon stromen."

Ze legt uit dat het prijsplafond boven op een eerder aangekondigde EU-boycot van Russische olie komt. Vanaf komende maandag mogen er geen vrachtschepen met Russische olievaten de Europese havens binnenvaren. Andere landen zullen zich aan een maximumprijs van 60 dollar per vat moeten houden.

Westerse bedrijven nodig

Ook voor landen die niet meedoen met het prijsplafond moet de maatregel het moeilijker maken om Russische olie te kopen. Dat komt doordat de grootste scheepvaartbedrijven en vrachtverzekeraars in westerse landen zijn gevestigd. Die bedrijven moeten zich ook aan het prijsplafond houden. Dit zou Rusland flink moeten beperken in hun mogelijkheden olievaten überhaupt het land uit te krijgen.

Ja, het wordt Rusland lastiger gemaakt, maar zeker niet onmogelijk, schetst Van Geuns. "De oliestromen zijn sinds het begin van de oorlog al veranderd. Olie wordt op zee vermengd zodat de herkomst moeilijk te herleiden is, vaten worden overgeheveld van de ene naar de andere tanker en schepen varen onder een andere vlag." Met dit soort trucs kunnen zowel de Europese boycot als het prijsplafond omzeild worden.

"Als wij het niet meer willen, sturen ze het wel naar iemand anders", zegt olie-analist Cyril Widdershoven over de Russische olie-export. Ook hij denkt dat de boycot en het prijsplafond niet de impact zullen hebben die de westerse landen voorzien. "Schepen kunnen gewoonweg onder een andere vlag varen en Aziatische overheden zijn bereid om de verzekering van schepen op zich te nemen", aldus Widdershoven.

Bovendien, zo zeggen beide experts, ligt het prijsplafond te hoog om een serieus verschil te maken. De Oeral-olie die Rusland exporteert, ging al voor niet veel meer dan de afgesproken maximumprijs over de toonbank. "India neemt al olie af voor 65 dollar per vat. De olie werd al tegen lagere tarieven dan de marktprijs verkocht", zegt Van Geuns.

Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zei gisteren dat het prijsplafond ervoor zal zorgen dat de olie-inkomsten van Rusland 'significant zullen afnemen'. "Zolang de oliemarkt wereldwijd blijft functioneren, stel ik er mijn vraagtekens bij", zegt Van Geuns.

Benzineprijs

Of automobilisten de maatregelen tegen Rusland zullen voelen aan de pomp, is moeilijk te zeggen. Van Geuns wijst op de wereldwijde afnemende vraag naar olie. "Dat komt door economische veranderingen - in een recessie wordt er minder olie afgenomen - en de covid-maatregelen in China spelen een grote rol. Er is minder vraag naar olie en dat heeft invloed op de prijs."

De Russische Oeral-olie wordt vooral gebruikt om diesel van te maken. Europese raffinaderijen trekken nu al olie aan met dezelfde eigenschappen als Oeral-olie om daar diesel van te maken. "We lopen nu nog niet tegen lege tanks aan", zegt Widdershoven. "Maar in januari, begin februari zal het effect er wel degelijk zijn, vooral in de dieselprijs."

Reactie Rusland

In een eerste reactie op het EU-akkoord zegt Rusland het prijsplafond niet te accepteren. Een woordvoerder van het Kremlin laat weten dat de inhoud van het akkoord nog wordt bekeken en later met een uitgebreide reactie te komen. Rusland heeft eerder gezegd geen olie te leveren aan landen die het prijsplafond hanteren.