Eerste schip met Mozambikaans gas naar Europa, wingebied geplaagd door geweld

• Eva de Vries

  redacteur Buitenland

Mozambique heeft er ruim tien jaar op moeten wachten, maar eindelijk is hij onderweg: de eerste tanker met vloeibaar aardgas (lng) uit de onrustige noordelijke regio Cabo Delgado. Het schip vaart richting Europa, waar extra gas hard nodig is deze winter.

De Mozambikaanse president Nyusi zegt dat dit 'historische' eerste gastransport een grote economische kans is voor het land. Mozambique is een van de armste landen ter wereld. Maar volgens critici trekt de bevolking aan het kortste eind. De gasambities zouden de ongelijkheid onder de Mozambikanen vergroten en de onrust in Cabo Delgado aanwakkeren.

"Alles draait daar om gas. Gas dat voor hún kust gewonnen wordt", zegt de Mozambikaanse onderzoeker Borges Nhamirre van het Africa Institute for Security Studies. "Ze zien de elite rijker en rijker worden, terwijl zij er geen cent van terugzien. Mensen voelen zich in de steek gelaten en raken steeds gefrustreerder."

Het ging mis in Cabo Delgado toen hier een van de grootste gasbellen ter wereld werd ontdekt. De vondst in 2010 lokt allerlei internationale bedrijven naar de regio, waaronder het Franse TotalEnergies. Installaties en infrastructuur worden uit de grond gestampt om de gaswinning mogelijk te maken. "Mensen moesten daarvoor wijken", vertelt Nhamirre. "Veel boeren hebben geen toegang meer tot hun akkers, en vissers kunnen niet bij de wateren waar zij voorheen visten."

De beloofde voorspoed blijft uit en de ontevredenheid onder de bevolking groeit met de dag. "Zij zien niets terug van de natuurlijke rijkdom uit de regio en blijven arm", zegt Isabelle Geuskens van Milieudefensie. De organisatie werkt nauw samen met lokale organisaties in het gebied. In die periode krijgt een aan IS gelieerde terreurgroep steeds meer invloed in de overwegend islamitische regio. "Vooral gefrustreerde werkloze jonge mannen sluiten zich aan om te vechten tegen de regering."

Onthoofdingen

Vanaf 2017 keert de terreurgroep zich ook tegen de bevolking. Dat leidt tot bloedige aanvallen, onthoofdingen, verkrachtingen en ontvoeringen. Het dieptepunt is de aanval op de stad Palma, het hart van de gasindustrie, in maart 2021, waarbij de terreurgroep het Mozambikaanse leger een harde slag toebrengt om de controle over de stad in handen te krijgen. Na de aanval besluit TotalEnergies haar werkzaamheden te staken, nog voordat er één liter gas geëxporteerd is. Door het conflict komen ruim 4000 mensen om en een miljoen mensen slaan op de vlucht.

Het Mozambikaanse leger krijgt in 2021 versterking van buitenlandse troepen. Volgens Nhamirre had dat vooral te maken met de grote internationale economische belangen. "Maar alleen in het gebied van de gaswinning wordt het veiliger. In de rest van de regio gaan de aanvallen door, daar leven de mensen nog steeds in angst. Maar daar heeft de overheid weinig oog voor."

Door de relatieve rust rondom de gasvelden bleek een nieuwe poging om het gas boven de grond te krijgen vorige week succesvol. Het gaat om de winning van vloeibaar aardgas vanaf een drijvend platform voor de kust. Aan dit Coral South-project doet de Italiaanse energiereus ENI mee, maar ook onder andere het Amerikaanse ExxonMobil en het Chinese CNPC. Mozambique zelf is maar voor 10 procent eigenaar.

"Deze eerste vracht is een mijlpaal voor de ontwikkeling van Mozambique", zegt de directeur van ENI. De eerste van vele transporten, als het aan hen ligt, want de komende 30 jaar kan er nog gas gewonnen worden uit deze velden. De tweede lading staat gepland voor begin december. Het bedrijf zegt oog te hebben voor de mensen in het gebied en bij de winning duurzame technieken te gebruiken om het project zo klimaatvriendelijk mogelijk te maken.

Geweld ligt op de loer

Maar Geuskens noemt de beloofde ontwikkeling een wassen neus. "Hierachter schuilt ouderwets kolonialisme, waarbij grote multinationals zaken doen met de politieke elite van arme landen, ten koste van mens, dier, natuur en uiteindelijk de hele planeet."

Welke invloed de gaswinning zal hebben op de ontwikkeling in het land hangt af van de machthebbers. "Zolang de overheid zich alleen maar om de gasindustrie bekommert en niet om de mensen die er wonen, ligt geweld op de loer", zegt Nhamirre.