Congo gaat rechten veilen voor olie- en gaswinning in regenwoud en veengebied

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De regering van de Democratische Republiek Congo (DRC) wil de komende dagen land veilen voor oliewinning. "Desastreus", noemt de Nederlandse ecoloog Bart Crezee de mogelijke exploitatie. En milieuorganisatie Greenpeace spreekt over een "tikkende koolstof-tijdbom".

Een deel van de 27 olieblokken en drie gasblokken die geveild worden, ligt namelijk in een veenbos en tropisch regenwoud dat volgens ecologen een reusachtige hoeveelheid CO2 vasthoudt. Veen is een soort moeras opgebouwd uit vegetatie, bladeren en takken, die niet helemaal zijn vergaan waarin grote hoeveelheden koolstof liggen opgeslagen. Maar dat kan vrijkomen in de vorm van CO2 wanneer het uitdroogt of beschadigd raakt.

Miljarden tonnen aan koolstof

Dat in de DRC het grootste tropische veenbos ter wereld ligt, is een vrij nieuw gegeven. In 2017 werd er veen ontdekt in buurland Congo-Brazzaville en sindsdien werd dit ook in kaart gebracht in Congo, waar twee derde van het veenbos blijkt te liggen.

"Het gaat om 16,8 miljoen hectare aan veenbos, een gebied ter grootte van vier keer Nederland, en dat houdt bijna 30 miljard ton koolstof vast", zegt Crezee. Hij maakt deel uit van een groep Congolese en Engelse onderzoekers van het veenbosgebied. "Dat is vergelijkbaar met wat de wereldwijde economie in drie jaar tijd uitstoot door de verbranding van fossiele brandstoffen."

De onderzoekers gebruikten satellietbeelden om te bepalen hoe groot het gebied is en gingen maandenlang het Congolese veenbos in om te meten. Ook namen ze bodemmonsters om te bepalen hoeveel koolstof erin ligt opgeslagen. Op sommige plekken bleek het veen ruim vijf meter diep.

"Omdat we die data hebben, kunnen we ook een idee geven van de schade die het op kan leveren", zegt Crezee. De wetenschappers schatten dat de olieblokken die geveild gaan worden, overlappen met 11 miljoen hectare regenwoud en 1 miljoen hectare veenbos. "Daar ligt grofweg zeventig jaar de huidige Nederlandse CO2-uitstoot."

Tijdens de vorige klimaattop afgelopen november werd er een overeenkomst gesloten om bossen te beschermen. In het akkoord werd vastgelegd om voor 2030 een einde te maken aan ontbossing. Er werd ook 500 miljoen dollar vrijgemaakt om specifiek het Kongobekken te beschermen, waar het Congolese veenbos in ligt. Maar daarin stond niet wat er wel en niet mag in het gebied.

Dat is een van de zwakke punten van het akkoord, zegt Irene Wabiwa Betoko, hoofd Kongobekken Greenpeace, aan de telefoon vanuit hoofdstad Kinshasa. "In het akkoord staat dat regeringen activiteiten die impact hebben op ontbossing moeten vermijden. Dat is dus heel vaag. Er staat nergens dat dit echt niet mag."

"Het verhindert geen olieboringen", vult haar collega Faiza Oulahsen, hoofd Klimaat en Energie bij Greenpeace Nederland, aan. "Maar staat wel haaks op de afspraak om natuur te behouden. En de vraag is of de DRC ingaat tegen de afspraken die we hebben gemaakt in Parijs om de klimaatopwarming te beperken."

Het team waar Crezee deel van uitmaakt, zegt dat er meer onderzoek nodig is om de precieze schade vast te stellen. "Maar het is buitengewoon onverstandig om die blokken te veilen, niet alleen vanwege klimaatverandering maar ook om de biodiversiteit."

In het gebied leven onder meer bosolifanten en de bonobo-mensapen. In een ander deel van het land worden blokken geveild die overlappen met het nationale park Virunga, een Unesco-werelderfgoedlocatie waar berggorilla's leven.

Twijfelachtig of bevolking profiteert

De regering zegt met de veiling het land verder te willen ontwikkelen en de bevolking uit de armoede te willen trekken, maar het is zeer twijfelachtig wat het de mensen gaat opleveren. "Eerder juist het tegendeel", zegt Wabiwa Betoko van Greenpeace, die contact heeft met de lokale bevolking. "Die weten hier niets van en zij betalen de directe prijs als het gaat om vervuiling."

"De veenbossen liggen afgelegen, maar zijn wel bewoond," zegt ook Crezee. "De lokale bewoners gebruiken ze onder meer om te vissen. Weinig van die oliedollars zullen de lokale bevolking bereiken."

Internationaal hebben de experts van andere landen geen veroordelende geluiden gehoord. "Het is lastig om dat te doen als je zelf ook nog volop fossiele brandstoffen gebruikt," zegt Wabiwa Betoko. "Als westerse landen naar olie en gas blijven boren en zeggen 'jullie mogen dat niet', dan is dat tot op zekere hoogte hypocriet om dan iets tegen de DRC te zeggen," zegt Crezee.

Het is onbekend welke oliebedrijven mogelijke interesse hebben. Ook betrouwbare gegevens over hoeveel olie en gas er potentieel zit, zijn er niet.