Hoeveel doden zijn er tot nu toe gevallen in Oekraïne?

• Chiem Balduk

  Redacteur buitenland

Sinds de eerste dag van de Russische invasie van Oekraïne is het onduidelijk hoeveel doden en gewonden er aan beide kanten zijn gevallen. Statistieken van de betrokken partijen zijn niet objectief, en cijfers van onafhankelijke organisaties niet volledig. Het meest recente cijfer komt van de Amerikaanse topgeneraal Mark Milley: 100.000 uitgeschakelde militairen aan beide zijden.

In dit artikel nemen we alle circulerende statistieken door.

De schatting van de Amerikaanse opperbevelhebber omvat doden én gewonden, zoals bij veel tellingen gebruikelijk is. "Je kunt er tegenwoordig van uitgaan dat ongeveer de helft van deze verliezen doden zijn, dus 50.000 dode militairen aan beide zijdes", legt oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif uit.

Deze cijfers zijn redelijk in lijn met eerder genoemde getallen door de Amerikanen en Britten. Zo maakte een topambtenaar in het Pentagon op 8 augustus melding van 80.000 Russische doden en gewonden. Op 17 juli schatte het Britse ministerie van Defensie het aantal Russische doden en gewonden op 50.000.

De cijfers van generaal Milley zijn berekend op basis van gegevens van de inlichtingendiensten. Die zijn niet onderbouwd of te controleren. Volgens De Kruif zijn het geloofwaardige cijfers. "Je kunt het berekenen aan de hand van de intensiteit van de gevechten en het aantal plaatsen waar wordt gevochten. Dan is het een kwestie van optellen en gezond verstand."

Het zouden duizelingwekkende cijfers zijn, vervolgt De Kruif. "Het is een intensieve oorlog. Het zou betekenen dat er evenveel Russen in negen maanden zijn gesneuveld als Amerikanen in 20 jaar Vietnamoorlog."

Andere tellingen van Russische slachtoffers

Rusland heeft drie maal een stand van zaken gegeven over het aantal omgekomen slachtoffers. De laatste keer was op 21 september, toen minister Sjojgoe van Defensie meedeelde dat 5937 Russische militairen zijn omgekomen. Dat aantal is volgens analisten uitzonderlijk laag. Het Russische bestuur van Donetsk, dat zich als onderdeel van Rusland ziet, houdt een eigen telling bij: 3681 militaire doden en 15.353 gewonden.

De Oekraïense statistieken over Russische verliezen zijn eveneens niet te verifiëren. Op dit moment staat de teller op 78.690 uitgeschakeld Russen tezamen. Dat aantal stijgt dagelijks met 500 tot 1000.

Het meest betrouwbaar is de onafhankelijke telling van de BBC en het Russische Mediazona. Journalisten en vrijwilligers berekenen het dodental op basis van openbare informatie, variërend van socialemediaberichten, lokale overlijdensadvertenties en contact met nabestaanden. Dat getal staat nu op 8294 omgekomen Russen, maar is een ondergrens. Wat opvalt is dat het dodental van BBC/Mediazona de afgelopen week snel toeneemt: de afgelopen twee weken werden 472 doden geteld.

Omgekomen Oekraïense militairen

Waar Rusland de eigen verliezen laag houdt, wordt het Oekraïense dodental door hen hoogstwaarschijnlijk overdreven. Eind september claimde defensieminister Sjojgoe dat er 61.207 Oekraïense militairen zijn gedood en 49.368 militairen werden verwond.

Oekraïne laat zelf weinig los over de verliezen, vermoedelijk om het moreel onder de strijdkrachten en bevolking niet te schaden. In juni sprak een adviseur van president Zelensky over 10.000 doden, terwijl twee maanden later legergeneraal Zaloezjny sprak over 9000 doden. Sindsdien is het stil.

Verschillende Oekraïense regeringsfunctionarissen hebben herhaaldelijk gezegd dat er zeker 100 doden per dag vallen. Met die som kom je op zeker 25.000 doden. Ook zijn er tientallen buitenlandse strijders omgekomen, onder wie twee Nederlanders.

Burgerbevolking

Ook voor burgerslachtoffers geldt: de meest betrouwbare cijfers zijn tegelijkertijd het minst volledig. De telling van de Verenigde Naties (tot 2 oktober) staat op 6114 dode en 9132 gewonde burgers. Deze cijfers zijn verre van compleet: slachtoffers uit bezette steden als Marioepol, Lysytjansk en Severodonetsk ontbreken.

Het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken sprak op 2 september over zeker 7000 doden. Rusland heeft nooit cijfers van burgerdoden gedeeld, de zelfverklaarde 'volksrepublieken' Donetsk en Loegansk wel (respectievelijk 1022 en 117 doden). De Amerikaanse topgeneraal Mark Milley schat het burgerdodental op ongeveer 40.000.

Met name voor de grotendeels verwoeste plaatsen Marioepol en Volnovacha (in de regio Donetsk) wordt gevreesd. De Oekraïense autoriteiten houden het voorlopige dodental in Marioepol op minstens 25.000, maar zolang de stad bezet wordt, is het gissen naar een concreet getal. Uit onderzoek van BBC blijkt dat er zeker 4600 graven in Marioepol zijn aangelegd sinds de Russische inval.

Gevangenen en vermisten

Tot slot is het dodental diffuus door gevangengenomen en vermiste militairen en burgers. Vrijwel wekelijks ruilen Rusland en Oekraïne groepen gevangenen en overleden militairen uit.

De Oekraïense ombudsman zei begin november dat ruim 4000 mensen worden vermist, van wie zo'n 15 procent burgers. Van hen is niet bekend of zij overleden of krijgsgevangen zijn. Andersom liggen er ongeveer duizend niet-geïdentificeerde lichamen van Russische militairen in Oekraïense mortuaria.

Het is een onbevredigende conclusie, maar het precieze dodental kan pas na de oorlog (en mogelijk nooit) worden vastgesteld.