Vrouwen Oekraïense krijgsgevangenen vrezen voor het leven van hun mannen
Jeroen de Jager
Verslaggever
Ze staan in een cirkel op het Mychailivska Plein in Kiev. Tientallen vrouwen, moeders en dochters met bedrukte gezichten vragen aandacht voor de situatie van hun echtgenoten, vaders en broers, die als krijgsgevangenen in Russische handen zijn gevallen.
Op demonstratieborden staan leuzen als "Red mijn zoon" en "Wij eisen de terugkeer van alle krijgsgevangenen". Op de achtergrond staan verroeste Russische tanks die werden uitgeschakeld door het Oekraïense leger, oorlogstrofeeën.
Moeder en dochter dragen een T-shirt, de één geel, de ander blauw, de kleuren van de Oekraïense vlag, met een foto van hun man en vader. Hij is officier in het Azov-regiment, dat dit voorjaar de staalfabriek in Marioepol verdedigde, tot het niet meer ging.
Slecht behandeld en gemarteld
"Recent heb ik contact gehad met een uitgewisselde soldaat met wie hij samen gevangen zat. Maar ik heb zelf geen contact met hem", vertelt echtgenote Svitlana Solonska. "We hadden een heel goede band. Ik voel dat hij nog in leven is."
Haar man raakte zwaargewond in het gevangenkamp Olenivka. Onder nog altijd niet opgehelderde omstandigheden ontplofte daar eind juli een barak waarin de soldaten van het Azov-regiment werden vastgehouden.
Svitlana was wanhopig. Ze wilde haar echtgenote gaan zoeken in bezet gebied, maar dochter Sonja heeft haar tegengehouden uit angst om wees te worden. Haar moeder zegt vol overtuiging dat "de Oekraïense krijgsgevangenen door de Russen slecht worden behandeld en gemarteld".
Dat zegt ook Larisa Tsjarova van de organisatie Vrijheid voor de Verdedigers. De Russen probeerden haar man een verklaring te laten ondertekenen dat hij burgers had geëxecuteerd. Dat heeft hij geweigerd, weet Larisa, ook weer via een militair die werd uitgeruild. "Daarom is hij geslagen en gemarteld. Ze zijn allemaal geslagen."
Moeder Svitlana eist dat de strijdende partijen alle krijgsgevangenen vrijlaten. Officiële cijfers zijn er niet van de aantallen, daar doen beide partijen geheimzinnig over. "Tienduizend Oekraïners", zegt de echtgenote in het blauwe shirt. Onafhankelijke bevestiging van dit getal is er niet. Ook het Internationale Rode Kruis wil er liever niets over kwijt om de verschillende partijen niet voor het hoofd te stoten. Woordvoerder Achilles Després erkent schoorvoetend dat dat ongeveer het aantal is waar het om gaat.
Volgens de Geneefse Conventie zouden wij ongehinderd toegang moeten krijgen tot de detentiecentra, maar tot nu toe hebben we slechts enkele honderden krijgsgevangenen kunnen bezoeken.
De vrouwen op het plein zijn zonder uitzondering woedend op het voorzichtige Rode Kruis. "Die organisatie is tot niets in staat," zegt Tsjarova. "'Wat doen jullie om toegang te krijgen tot mijn man?', vroeg ik. Dat is vertrouwelijke informatie," zegt Ksenia Pogorjelova, echtgenote van een soldaat eerste klas die vocht in de staalfabriek. Ze kan er niet over uit.
Després van het Rode Kruis heeft alle begrip voor de frustratie van de families, maar vertrouwelijkheid en stilte zijn nou eenmaal de methodes van het Rode Kruis. "Onze jarenlange ervaring wijst uit dat dat het meest effectief is."
Dat neemt niet weg dat ook de jonge Zwitser gefrustreerd is. Hij vertelt dat de strijdende partijen nauwelijks meewerken. "Volgens de Geneefse Conventie zouden wij ongehinderd toegang moeten krijgen tot de detentiecentra, maar tot nu toe hebben we slechts enkele honderden krijgsgevangenen kunnen bezoeken." Hij noemt het "onacceptabel". "We blijven Rusland en Oekraïne herinneren aan hun wettelijke verplichting."
Leven staat op pauze
Després wil zich ook niet uitlaten over de omstandigheden waarin de krijgsgevangenen worden vastgehouden, noch aan Russische, noch aan Oekraïense kant. "Wij willen geen vergelijkingen maken, dan zouden de partijen ons kunnen beschuldigen van partijdigheid. En daarvan willen we ver weg blijven."
Tsjarova, die bij de actie een Oekraïense vlag om haar schouder heeft geslagen, vertelt dat de gevangenen nauwelijks te eten krijgen. Foto's van vrijgelaten uitgemergelde Oekraïense soldaten bevestigen dat beeld. "Een soldaat woog nog maar veertig kilo, bij zijn vrijlating een maand geleden." Volgens Larisa Tsjarova zijn alle gevangen leden van het Azov-regiment inmiddels ziek. "Als ze niet snel worden vrijgelaten, dan valt er niks meer vrij te laten," verwacht zij, nu de winter op komst is.
De vrouwen zijn het erover eens dat hun leven nu 'een hel' is, zoals één het zegt. "Ik ben eigenlijk alleen maar aan het bedenken, wat ik nog meer kan doen om hem vrij te krijgen. Met die gedachte sta ik op en ga ik mee naar bed. Ons leven staat op pauze."
