'Dit is het begin van het einde', hopen de demonstranten in Iran

Avond na avond gaan Iraanse vrouwen en mannen de straat op, jong en oud. Ze protesteren tegen de onderdrukking door het islamitische regime, tegen de corruptie en de uitzichtloosheid in Iran. Ruim twee weken na het begin van de protesten zijn de woede en het verzet nog niet geluwd.

De NOS vroeg een aantal mensen in Iran hoe zij naar de situatie kijken. Uit angst voor represailles wilden ze alleen anoniem reageren.

Dood Mahsa Amini

De protesten begonnen na de dood van de 22-jarige Koerdische Mahsa Amini. Zij werd half september in Teheran opgepakt door de moraalpolitie, omdat ze haar hoofddoek niet volgens de islamitische kledingvoorschriften droeg.

Op het politiebureau werd ze onwel, drie dagen later overleed ze in het ziekenhuis. Ooggetuigen vertelden Amini's familie dat agenten haar na haar arrestatie hard op het hoofd hadden geslagen.

'Begin van einde'

De dood van Amini heeft mensen echt woedend gemaakt, zegt M. vanuit de hoofdstad Teheran. "Dit is het begin van het einde van de moorddadige heerschappij van de Islamitische Republiek, een regime dat zijn jongeren afslacht om zijn eigen bestaan veilig te stellen."

"Als de regering vindt dat je je hijab niet goed draagt, dan kun je midden op de dag op straat gearresteerd worden en als een crimineel worden behandeld. We hebben het over gewone vrouwen die verder geen bijzondere eisen stellen", zegt H.

Overal op straat staat politie en de veiligheidsdiensten houden alles in de gaten, zegt H. Intussen komen steeds minder beelden van de protesten naar buiten. Buitenlandse journalisten worden weggehouden en lokale journalisten mogen de protesten niet verslaan.

Verder wordt het internet door de Iraanse overheid afgeknepen en WhatsApp, Instagram en Telegram zijn een groot deel van de tijd ontoegankelijk.

"Ik durf sommige woorden amper te typen", schrijft H. "Maar ik wil ook dat er aandacht wordt besteed aan de protesten." Een vriendin van H. die actief deelneemt aan de protesten is een paar dagen geleden verdwenen. "Ik had voor die tijd contact met haar en kreeg daarna bedreigende berichten."

"De afgelopen nachten zijn we getuige geweest van zeer gewelddadige optredens", zegt M:

Er wordt hard opgetreden tegen de demonstranten. En niet alleen door de oproerpolitie, zeggen de Iraniërs die we spreken. Ze vertellen dat er geruchten gaan dat mannen uit Libanon en Irak worden ingezet om de protesten neer te slaan.

"Ze gebruiken wapens die honderden mensen verblinden en verwonden en schieten in sommige gevallen burgers dood met semiautomatische wapens", zegt M.

Volgens cijfers van de oppositie en van organisaties die niet onder de overheid vallen, zijn meer dan 133 betogers omgekomen en circa 1200 mensen gearresteerd.

De regering van president Raisi zegt er alles aan te doen om de protesten de kop in te drukken. Volgens Raisi zitten 'buitenlandse vijanden' achter de onrust en protesten.

Maar de Iraniërs lijken voorlopig niet van plan op te geven, al wordt demonstreren wel moeilijker, meldt F. "Op sommige plekken komen nu minder betogers, omdat er overal politie en veiligheidsdiensten staan. Maar er zijn andere manieren om onze onvrede te tonen. Mensen gaan de daken op en schreeuwen leuzen tegen het regime. Anderen rijden door de stad en toeteren."

Nieuwe generatie

Na de presidentsverkiezingen van 2009 gingen miljoenen Iraniërs de straat op. Ze waren het oneens met de herverkiezing van de aartsconservatieve president Ahmadinejad. En in 2019 volgden nieuwe demonstraties, nadat de regering de brandstofprijzen had verhoogd.

Maar deze golf van verzet is anders dan voorheen, zegt B. in een voicebericht. "Het verschil is dat er een nieuwe generatie is opgestaan. Jonge Iraniërs die de protesten van 2009 of zelfs de protesten van november 2019 minder hebben gevolgd."

"Het is interessant dat de mensen die nu protesteren, minder angst hebben voor de oproerpolitie. Ik denk dat dat komt doordat deze generatie niet de desillusie en onderdrukking heeft ervaren die we meemaakten na de Iran-Irak oorlog", denkt B.

'Hoop in wanhoop'

Na die oorlog tussen de buurlanden in de jaren 80 stond de bevolking onder zware druk. De geestelijk leiders deden er alles aan om te voorkomen dat mensen kennismaakten met andere culturen.

"Maar deze nieuwe generatie heeft het internet. Ze staan veel dichter bij de westerse wereld. Hun families geven hun de vrijheid om deel te nemen aan de demonstraties."

"We leven in een moeilijke tijd, net als alle mensen die leven onder tirannie en dictatuur", zegt M. "Maar wij Iraniërs hebben een gezegde: 'er zit een heleboel hoop in wanhoop en aan het eind van de donkere nacht is het licht'."