In 'cultuur van straffeloosheid' wachten Libanezen nog steeds op antwoorden

• Daisy Mohr

  Correspondent Midden-Oosten

Al twee jaar komt Mounir elke week even naar de haven van Beiroet om te huilen. Hij huilt dan om de vrienden en meer dan 200 anderen die hier bij de verwoestende explosie op 4 augustus 2020 om het leven kwamen. "Deze plek is voor mij het symbool van wat er hier allemaal mis is. De corruptie, de dood en het gebrek aan antwoorden", zegt hij terwijl hij het zweet van zijn voorhoofd veegt.

De zomerse temperaturen leidden er onlangs toe dat het rottende graan in de havensilo's vlamvatte. Dik twee weken staan ze al in brand. Afgelopen zondag stortte een deel van het kolossale gebouw in elkaar. Een enorme stofwolk, mogelijk vol giftige stoffen, overdekte de stad. In de rest van de silo's smeult het vuur nog altijd.

Dag en nacht hangen er zwarte rookwolken over de haven van de Libanese hoofdstad. Blussen lijkt niet te lukken. Camera's staan opgesteld voor het moment dat de rest instort. Volgens experts kan dat nu ieder moment gebeuren.

Het is twee jaar geleden dat Beiroet werd opgeschrikt door een explosie van ongekende omvang. Een terugblik:

Talal woont op een steenworp van de haven. Hij en zijn gezin raakten twee jaar geleden zwaargewond. Zijn huis lag in puin, maanden moesten ze ergens logeren, hij verloor zijn baan en zijn spaargeld door de economische crisis. Aan de nachtmerrie lijkt geen eind te komen. "Nu dit weer, silo's die in brand staan en instorten. Ze zeggen dat we de ramen en deuren dicht moeten houden en maskers op moeten doen. Maar we hebben nauwelijks elektriciteit. Hoe moeten we dan ademen?"

"Onze overheid kan er niet eens voor zorgen dat er in Libanon brood te koop is", zegt een woedende Talal. "Denk je dat ze dit beter hadden kunnen regelen? We hebben te maken met een flutregering."

Hij had graag gezien dat de graansilo's, die door de explosie onbruikbaar werden, waren afgebroken. "Gewoon op een nette manier. Goed geregeld. Zodat we dit hadden kunnen voorkomen."

Het zijn de families van de nabestaanden die fel tegen de sloop zijn. Zolang zij geen antwoorden hebben, willen ze dat de silo's blijven staan. "We willen dat mensen zich voor altijd de nalatigheid en de corruptie van onze staat zullen herinneren. Wanneer we gerechtigheid krijgen, kunnen ze gesloopt worden", zegt William Noun.

Hij verloor zijn broer Joe, een brandweerman, tijdens de ramp. Samen met andere vrijwilligers was Joe een van de eersten die naar de brand in de haven snelden. En toen kwam de klap.

Williams leven staat sindsdien in het teken van de zoektocht naar antwoorden. Hij wil weten hoe het kan dat bijna 3000 ton ammoniumnitraat jarenlang in de haven lag opgeslagen voordat het explodeerde en wie daarvoor verantwoordelijk is. "We willen de waarheid, het gaat niet om geld. En natuurlijk willen we dat iedereen die hierbij betrokken is, gestraft wordt."

In de steek gelaten door de Libanese overheid en de internationale gemeenschap, strijdt William al twee jaar voor gerechtigheid. Met andere familieleden van nabestaanden gaat hij regelmatig de straat op. Meerdere keren werd hij in elkaar geslagen door de politie en het leger. "Ik ben inmiddels zes keer gearresteerd", grinnikt hij. "Dit is een strijd tussen de families van de slachtoffers en de politieke gevestigde orde."

Hoe de nabestaanden worden vernederd, houden ze bij Human Rights Watch (HRW) in Beiroet nauwlettend in de gaten. Ook bij de mensenrechtenorganisatie zien ze hoe de politieke elite het onderzoek op alle mogelijke manieren tegenwerkt.

"Nog altijd is niemand ter verantwoording geroepen", zegt Aya Majzoub van HRW. "We hebben gezien dat het binnenlandse onderzoek wordt ondermijnd, vertraagd en belemmerd. Het is nu al sinds december vorig jaar opgeschort."

'Cultuur van straffeloosheid'

Volgens Majzoub heeft Libanon te maken met een cultuur van straffeloosheid. "Er zijn politici, hoge functionarissen en veiligheidsdiensten die zijn ontsnapt aan elke vorm van verantwoordelijkheid voor ernstige mensenrechtenschendingen. Het hele systeem in Libanon is gebouwd rondom de grote belangen van de gevestigde politieke partijen en de bescherming daarvan."

Het is haar allang duidelijk dat Libanese overheidsinstanties het zelf niet voor elkaar zullen krijgen om tot echte antwoorden te komen. Ze vindt dat er dringend hulp moet komen voor een onafhankelijk onderzoek, maar daar krijgt HRW in de internationale gemeenschap de handen niet voor op elkaar.