Race om premierschap VK begonnen, maar kennen Britten Johnsons opvolger wel?
De race om het Britse premierschap is formeel begonnen. Strijdvaardige campagneleuzen en gelikte promotievideo's vliegen je om de oren, want er zijn nu acht kandidaten.
Terwijl de Conservatieve Partij verwikkeld is in een machtsstrijd voor de topbaan, wordt op de achtergrond geworsteld met het vertrek van Boris Johnson: de 'celebrity-politicus' die campagnevoeren tot kunst had verheven, en met zijn optimisme en zelfspot Britten in alle geledingen van de bevolking wist aan te spreken. Degene die hem opvolgt staat voor de taak om net zo'n brede groep kiezers te bereiken.
De lijst van mogelijke opvolgers is divers. Vier vrouwen meldden zich en verschillende kandidaten hebben een biculturele achtergrond. Maar van hen heeft niemand de naamsbekendheid van Boris Johnson.
Erg bont gemaakt
Op straat in het noordelijke plaatsje Bolsover lijkt men niet één van de kandidaten te kennen. Over het aftreden van 'Boris' - de enige Britse politicus die steevast bij zijn voornaam wordt genoemd - zijn de mensen verdeeld.
"Hij had het wel erg bont gemaakt met zijn lockdownborrels," zegt een vrouw bij de bushalte. Haar man vult aan: "Maar het was ook geen makkelijke tijd, dat moet je hem nageven. Hij heeft ons wel door Brexit en de pandemie heen gesleept.'
Bolsover is precies zo'n plek waar Johnson in 2019 zijn grote overwinning aan te danken had. Het ligt in de noordelijke voormalige industriegebieden en mijnstreken die bekendstaan als de "Red Wall", de Rode Muur. Arbeiderssteden die traditioneel niets van de Conservatieven moesten hebben. Men stemde hier - tot Johnson - juist op Labour.
Dit zijn geen makkelijke economische tijden, en je kan het nooit goed doen als politicus. Het is een stuk makkelijker om slager te zijn.
Loodgieter Jamie Hall komt uit een mijnwerkersgezin. In 2019 stemde hij voor het eerst in zijn leven op de Conservatieve Partij, toen dus met Johnson aan het roer. Achteraf voelt hij zich schuldig; "Labour is altijd voor onze rechten opgekomen," vertelt hij.
"De boodschap van Johnson dat hij zou investeren in deze voormalige industriegebieden, dat sprak me aan. Maar er is te weinig van zijn beloftes terechtgekomen. Dat vinden veel mensen hier. Ze voelen zich in de maling genomen."
Buurtslager Robert Bowring haalt laconiek zijn schouders op. "Johnson was een populaire gast, ik moest wel om hem lachen," grinnikt hij. De mogelijke opvolgers zeggen hem allemaal niks. "Maar er staat hen een zware taak te wachten," denkt hij. "Dit zijn geen makkelijke economische tijden, en je kan het nooit goed doen als politicus. Het is een stuk makkelijker om slager te zijn."
Vuile was
Dat Johnsons opvolger het lastig krijgt, beaamt ook Anand Menon, hoogleraar aan King's College London. "Het probleem is dat de nieuwe Tory-leider twee verschillende delen van de partij moet aanspreken. In het zuiden traditionele Tory-stemmers die minder belasting willen en terugverlangen naar het 'thatcherisme', een vrije vrijemarkteconomie met lage overheidsuitgaven.
Maar er is nu ook een nieuw deel van het Tory-electoraat in het noorden, meer 'working class' en lager opgeleid. Die willen juist grote overheidsinvesteringen, meer financiële steun en het belasten van de rijken in de samenleving.
Volgens Menon excelleerde Johnson in een balanceeract tussen deze twee groepen, door uitermate dubbelzinnig te zijn. "In het noorden beloofde hij investeringen, in het zuiden lage belastingen. En iedereen geloofde hem. Ik denk niet dat er een opvolger is die dezelfde act kan opvoeren."
Integriteit is een belangrijke vereiste in deze leiderschapsrace. In de campagne van vrijwel iedere kandidaat worden betrouwbaarheid en oprechtheid uitgelicht. Maar voordat de spelregels voor deze leiderschapsverkiezing waren vastgesteld, werd de vuile was alweer buiten gehangen. Anonieme beschuldigingen schieten heen en weer in de kranten en de oppositie krijgt geheime informatie over belastingontwijkende Tory-ministers.
Ook Brexit speelt op de achtergrond een rol. Over kandidaten die in 2016 tegen Brexit stemden - de zogenaamde 'remainers' - wordt door de meest geharde Brexiteers gefluisterd dat ze nep zijn: een 'remainer in Brexit-kleren'.
"Niet alleen het Tory-electoraat is onder Johnson veranderd," zegt Anand Menon. "Ook de samenstelling van de partij heeft een fundamentele verandering ondergaan." Hij refereert aan de rumoerige jaren in de opmaat naar de Brexit, waarin Johnson samen met zijn omstreden adviseur Dominic Cummings besloot de meer gematigde Tories uit de partij te zetten.
Zo'n twintig gerespecteerde parlementsleden moesten vertrekken. Zelfs Nicholas Soames, nota bene de kleinzoon van Winston Churchill, werd de partij uit gezet. "Daarmee is het zwaartepunt in de partij verschoven," meent Menon. "Het gematigde midden is weggeslagen. Welke kandidaat het ook wordt, de harde Brexitkoers, en daarmee de moeizame relatie met Brussel, wordt waarschijnlijk doorgezet."
