Gevluchte Koerden en Erdogan-critici vrezen handjeklap NAVO-aanvraag Zweden
In het diplomatieke machtsspel tussen NAVO-aspirantleden Zweden en Finland enerzijds en Turkije anderzijds staan de Koerden centraal. Met name Zweden is volgens de Turkse president Erdogan een schuilplek voor aanhangers van de PKK, die door Zweden, de EU en de VS als terreurorganisatie wordt beschouwd. De pogingen van Stockholm om Ankara gerust te stellen, leiden tot groeiende onrust bij de Koerdische gemeenschap in Zweden. Sommigen zijn bang om te worden uitgeleverd aan Turkije.
"Sta ik ook op de uitleveringslijst van de Turkse president Erdogan?" Schrijver Kurdo Baksi wordt sinds het conflict met Turkije vaak gebeld met deze vraag. Hij woont al ruim 40 jaar in Zweden en wordt gezien als spreekbuis van de Koerden in het land. "Er gaan hier in Zweden twee lijsten rond en dat maakt het verwarrend", zegt hij. Op de lijsten, die binnen de Koerdische gemeenschap worden gedeeld maar niet officieel naar buiten zijn gebracht, staan verschillende namen, maar van slechts één is bevestigd dat het gaat om mensen die Turkije uitgeleverd wil hebben.
Zweedse veiligheidsdienst
"Ik probeer Koerden gerust te stellen door te vertellen dat ze niet zomaar kunnen worden uitgezet als ze hier asiel hebben gekregen, omdat de Zweedse regering niet over de asielaanvragen gaat, maar de immigratiedienst." Baksi wordt gebeld door zowel Koerdische vluchtelingen die al langer in Zweden wonen, als Erdogan-kritische Turken die na de mislukte coup in 2016 naar Zweden zijn gevlucht. "Dat zijn vaak journalisten en uitgevers, die hier een tijdelijke verblijfsvergunning hebben."
"Je weet zeker dat je op de lijst staat als de Zweedse veiligheidsdienst Säpo contact met je opneemt", zegt de Turkse onderzoeksjournalist Levent Kenez, die in 2016 vluchtte en in Zweden asiel kreeg. De dienst kwam bij Kenez op bezoek, waarbij hij te horen kreeg dat Turkije zijn uitlevering eist. Maar het Zweedse Hooggerechtshof verklaarde die uitlevering in december vorig jaar ongeldig.
Hij vreest daarom niet voor uitlevering, ook al heeft hij slechts een tijdelijke verblijfsvergunning. Geweld van fanatieke Erdogan-aanhangers in Zweden zien hij en zijn collega's als een groter risico. Zo werd een collega, de Turkse journalist Ahmet Dönmez, in maart dit jaar in een buitenwijk van Stockholm zwaar mishandeld voor de ogen van zijn 6-jarige dochter.
Ook onderzoeksjournalist Abdullah Bozkurt vreest dat mensen het recht in eigen hand nemen:
Zweden en Finland hopen nog steeds op een snelle en soepele NAVO-procedure, waarbij beide landen officieel moeten worden verwelkomd tijdens de top komende week in Madrid. Maar de kans daarop is onzeker geworden door het eisenpakket van Turkije. Volgens Erdogan biedt Zweden asiel aan vluchtelingen die banden hebben met de Koerdische PKK.
YPG en PKK
De Zweedse premier Andersson benadrukt keer op keer dat Zweden de PKK als terreurorganisatie beschouwt en dat dit geen nieuw beleid is. Zo was Zweden in 1984, na Turkije, het eerste land dat de PKK op de terreurlijst zette. De Europese Unie volgde in 2002. Tegelijkertijd worden in Zweden Koerdische manifestaties wel toegelaten. Die zijn Turkije een doorn in het oog.
Het conflict draait ook om de Zweedse banden met Koerdische groepen in Noord-Syrië, waaronder de Koerdische militie YPG. Die wordt door Turkije als verlengstuk van de PKK gezien. Maar Zweden, net als de Verenigde Staten, steunt de groepering in zijn strijd tegen terreurorganisatie Islamitische Staat. Daarnaast bewaakt de groep gevangenissen waar Zweedse IS-strijders zitten.
De onafhankelijke parlementariër Amineh Kakabaveh, van Iraans-Koerdische afkomst, liet de Zweedse regering eind vorig jaar zelfs zwart op wit zetten dat de banden met Koerdische groepen in Syrië worden versterkt.
Tot slot eist Erdogan dat Finland en Zweden het wapenembargo tegen Turkije laten vallen. Dat verbod werd door de twee landen ingesteld nadat Turkije in 2019 militaire acties tegen de Koerdische strijders in Noord-Syrië was begonnen.
Jongleren
Zweden worstelt met de houding van Ankara. Het kabinet probeert te benadrukken dat het begrip heeft voor de Turkse zorgen, maar wil tegelijkertijd de beginselen van de Zweedse rechtsstaat niet aantasten. Daarnaast is het voor de regering Andersson een politieke balanceeract. De sociaaldemocratische partij geniet grote steun onder de Koerdische gemeenschap. Meebuigen in ruil voor Turkse steun kan daardoor gevolgen hebben voor de parlementsverkiezingen in september.
"Veel Koerden in Zweden zijn ongerust over wat deze Zweedse strategie voor gevolgen heeft", aldus Besir Kavak, die voor de Koerdische radio in Stockholm werkt. "Volgens een deel van de Koerden hier is de Zweedse regering niet meer zoals voorheen in staat om Turkije te bekritiseren en schending van mensenrechten aan te kaarten."
Welke stappen moeten Zweden en Finland doorlopen om voor het NAVO-lidmaatschap in aanmerking te komen:
