Van links tot rechts buitelen politici en bestuurders over elkaar heen in het veroordelen van de boerenprotestactie gisteravond bij het huis van stikstofminister Van der Wal. De kern van hun kritiek: dat boeren boos zijn over het stikstofbeleid is begrijpelijk, maar ze moeten het debat daarover niet voeren in het privédomein van een bewindspersoon.
Voor de wet staan de actievoerende boeren echter in hun recht. "Het is weliswaar moreel verwerpelijk wat er is gebeurd, maar het is op zich geen strafbaar feit om daar te gaan staan", zegt Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond. "Het ligt echt aan de situatie of je kunt ingrijpen, bijvoorbeeld aan wat er wordt geroepen, hoe mensen zich gedragen en hoe bedreigend de situatie is."
De politie was gisteravond wel aanwezig bij het huis van Van der Wal, maar liet de boeren begaan omdat ze geen strafbare feiten pleegden. "Als je nergens een overtreding of misdrijf constateert, kun je niet zomaar burgers wegsturen", legt Struijs uit.
Zelf zei de minister vandaag dat ze het bezoek van de boeren als onaangenaam heeft ervaren, hoewel ze gelooft dat de actievoerders "oprecht in gesprek wilden":
Formeel is geen sprake van bedreiging, zegt ook Letty Demmers van het Netwerk Weerbaar Bestuur, dat politici en bestuurders onder meer traint in het omgaan met agressie. "Mensen staan waar ze staan en ze roepen iets. Maar het komt wel heel bedreigend over."
Het is niet voor het eerst dat actievoerders politici thuis opzoeken. Eerder gebeurde dat bij onder anderen minister De Jonge. Een man die begin dit jaar met een fakkel voor de deur van minister Kaag stond, is inmiddels veroordeeld tot een half jaar cel.
Debat in vrijheid
Volgens Demmers hebben deze voorvallen, hoe vervelend ook voor de betrokkenen, er wel aan bijgedragen dat het onderwerp bespreekbaar wordt. "Je merkt dat eigenlijk iedereen zegt: de vrijheid van meningsuiting is een groot goed en we moeten over alles een debat kunnen voeren, maar de democratie is er ook bij gebaat dat iedereen dat in vrijheid kan doen."
En daarvan is in iemands privésituatie geen sprake, vindt Demmers, die zelf ook te maken kreeg met bedreigingen toen ze begin deze eeuw burgemeester was in Brabant. "Als een debat in je privédomein wordt gevoerd en je voelt dat je partner en je kinderen zich daar niet prettig bij voelen, dan wordt je reactie ook anders."
Ook minister Van der Wal verwees gisteren naar haar kinderen:
Volgens Demmers zijn acties in de persoonlijke levenssfeer van politici en bestuurders niet helemaal te voorkomen, omdat ze plaatsvinden in de openbare ruimte. Ze roept politieke ambtsdragers die ermee te maken krijgen op dat altijd te melden. "En politici moeten zich realiseren dat hun besluiten mensen in hun persoonlijke situatie raken. Iemand die ergens tegen is, moet zijn verhaal kunnen doen. Maar dan wel op de plek waar het debat gevoerd wordt, en niet in iemands privéomgeving."
Intimidatie of 'topactie'?
Dit is de zoveelste minister bij wie dit gebeurt, zegt voorzitter Jan Struijs van de politievakbond. "Het loopt volledig uit de hand en het moet gewoon stoppen, want er gaat veel intimidatie vanuit. Maar het is nu eenmaal moeilijk om in te grijpen als je een eenmalige actie uitvoert en je staat vredelievend voor de deur."
Overigens ziet niet iedereen problemen in het thuis opzoeken van politici en bestuurders. Mark van den Oever, voorman van actiegroep Farmers Defence Force (FDF), sprak vandaag op YouTube van een "topactie". Dat het protest plaatsvond op het huisadres van Van der Wal is "helemaal niet erg", omdat de politiek ook bij de boeren "aan de keukentafel" komt, zei hij, doelend op de gevolgen van de stikstofmaatregelen.
FDF bezocht zelf ook wel eens een politicus thuis: in 2020 stonden vijf leden van de actiegroep voor de deur van toenmalig D66-fractievoorzitter Jetten. Ze kwamen hem een voedselpakket brengen toen hij in quarantaine zat omdat hij corona had.
