Onderduikershol op de Veluwe na 78 jaar gevonden

Bij archeologische opgravingen op de Veluwe is waarschijnlijk een onderduikershol uit de Tweede Wereldoorlog gevonden. De 83-jarige Jits van Straten zat daar als 5-jarige jongen enige tijd ondergedoken, samen met zijn vader. Hij was bij de opgravingen aanwezig.

Hoelang hij precies in de schuilplaats leefde, weet Jits niet meer precies. "Als je zo jong bent, heb je geen benul van tijd", vertelt hij aan Omroep Gelderland. Van die tijd kan hij zich niet veel herinneren. Hij wist daarom niet meer precies waar het hol was. Toch zag hogeschool Saxion voldoende aanknopingspunten om op zoek te gaan naar de plek waar Jits zich samen met zijn vader schuilhield.

Afgelopen maand ging de schop de grond in op de meest waarschijnlijke plek. Tijdens de opgraving zijn honderden vondsten gedaan. Zo vonden de onderzoekers resten van een houten vloer, een glazen flesje en oude accu's die ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werden gebruikt. Er dook zelfs een boek op waarvan nog enkele woorden zijn te lezen.

Afstuderend archeoloog Tobias van Essen zegt er vrij zeker van te zijn dat ze het onderduikershol hebben gevonden. "We hebben ook een opslagplek, een kacheltje en een stookplek gevonden."

Tijdens de opgravingen was Jits dagelijks aanwezig, met een stoeltje en een thermoskan met koffie. Vaak kwam zijn vrouw met hem mee. "Ik vind het heel spannend, maar niet emotioneel. Ik voel sowieso weinig emoties als ik terug denk aan mijn jeugd", vertelt hij. Het archeologische onderzoek in het bos duurde een kleine twee weken.

Jits vluchtte in 1943 samen met zijn ouders van Amsterdam naar de Veluwe. Het Joodse gezin was niet langer veilig in de hoofdstad en moest onderduiken om te overleven. Terwijl de moeder van Jits elders verbleef, kwam Jits samen met zijn vader terecht in het ondergrondse hol op de Veluwe. Wie dat hol destijds precies heeft gegraven, is onduidelijk. Mogelijk waren het andere onderduikers die dat deden.

Onweer en een adder

Jits heeft niet meer dan een handjevol herinneringen aan de tijd. "Ik begreep dat het heel belangrijk was dat we niet gevonden zouden worden. Verder onderging ik het gewoon." Hij herinnert zich nog wel de angst die hij voelde toen het hevig onweerde en hij alleen in het hol was. Ook kan hij nog een ham voor zich halen die in het onderduikershol hing. En hij weet het moment nog dat zijn vader voor zijn ogen een adder doodstak met een spade. Jits hoopt dat ook die schop zal worden gevonden.

Beide ouders van Jits overleefden de oorlog niet. Zijn vader werd uiteindelijk opgepakt en afgevoerd naar concentratiekamp Neuengamme. Daar overleed hij op 26 april 1945. Zijn moeder werd in 1944 van straat geplukt in Amsterdam en stierf in Auschwitz. Jits groeide op in meerdere gastgezinnen.

Ondanks die ellende kijkt hij met een goed gevoel terug op het onderzoek. Hij heeft weer iets meer geleerd over zijn eigen, grotendeels vergeten geschiedenis.

De komende tijd wordt verder onderzoek gedaan naar de vondsten die in het depot van de hogeschool worden bewaard. Om te voorkomen dat de natuur wordt verstoord, is de kuil die tijdens het onderzoek werd gegraven, inmiddels weer dichtgegooid. Details over de locatie worden niet bekendgemaakt, ook om verstoring van wild op de Veluwe te voorkomen.