Een jaar na de coup in Myanmar: 'Het leger heeft zich behoorlijk verrekend'

• Mustafa Marghadi

  correspondent Zuidoost-Azië

Nadat rebellen explosieven tot ontploffing hadden gebracht bij het Myanmarese dorp Baw Kone nam een legereenheid de schade op. Een aantal beschadigde voertuigen en gewonde militairen. Daarna trokken ze het dorp in en schoten uit wraak willekeurig vier bewoners dood. Onder de slachtoffers was een jongen van 10, die zijn ouders hielp op de boerderij.

Berichten als deze, opgetekend uit de mond van bewoners door persbureau Myanmar Now, zijn een jaar na de coup in Myanmar aan de orde van de dag. Berichten over felle aanvallen door rebellen of etnische afscheidingsgroepen en genadeloze wraakacties van de Tatmadaw, het Myanmarese leger. Meer en meer dreigt de situatie te ontwikkelen richting een lange en bloedige burgeroorlog.

"Na een jaar kunnen we stellen dat het leger zich bijzonder heeft verrekend", zegt Myanmar-kenner Ole Chavannes. Volgens hem dacht legerleider Min Aung Hlaing dat de coup binnen een paar weken gelukt zou zijn. Maar de tegenstand wordt juist steeds feller van de oppositiegroepen. "Hij heeft dat niet serieus genoeg genomen. En de rebellen hebben het idee dat dit het eindspel is. Zij zullen niet op zoek gaan naar een compromis en pas ophouden als het leger verslagen is."

Mya vluchtte na de coup uit Myanmar en woont nu (weer) in Nederland:

Onbedoeld heeft generaal Min Aung Hlaing juist meer eenheid gecreëerd. Want na de coup op 1 februari 2021 gingen Myanmarezen massaal de straat op om geweldloos te protesteren. Maar direct greep het leger hardhandig in. Het was het begin van de vicieuze geweldscirkel waarin Myanmar zich nu bevindt. De demonstranten gingen terugvechten met stenen en molotovcocktails, waarna de Tatmadaw kogels op ze afvuurde.

Veel jonge demonstranten zijn nu rebellen geworden, die vanuit de jungle aanslagen plegen op militairen. En de militairen verbranden burgers, al dan niet levend, bij wraakacties.

'Lange arm van China'

Het lijkt moeilijk om die geweldcyclus te doorbreken, maar volgens Ole Chavannes zijn we inmiddels op een kantelpunt beland. En daarin speelt het buitenland een cruciale rol. "Je ziet dat sommige buurlanden als Cambodja het regime proberen te legitimeren. Maar daar zie ik vooral de lange arm van China in."

China is veruit het machtigste land in Azië en wil dat blijven. "Dus het wil vooral verdeeldheid zaaien tussen de buurlanden van Myanmar. Zo is Indonesië bijvoorbeeld fel tegen erkenning."

Het feit dat de oppositie het gevecht zo lang heeft weten op te rekken lijkt dus in hun voordeel, aldus Chavannes. "Ik denk dat als je de plussen en minnen optelt het er in dit opzicht nu beter uitziet voor de oppositie."

En hij denkt dat ze het nog lange tijd kunnen volhouden. De in het leven geroepen Nationale Eenheidsregering, die in ballingschap leeft, is steeds beter georganiseerd. "Ze zamelen veel geld in, onder meer via bitcoins. Ze hebben een sterk schaduwkabinet opgetuigd en geven voortdurend persconferenties."

Dat lijken ze dan zonder Aung San Suu Kyi te moeten doen, die onder huisarrest staat. De 76-jarige Nobelprijswinnaar krijgt keer op keer nieuwe aanklachten tegen zich te horen. Inmiddels heeft ze van de zestien aanklachten drie uitspraken gehoord. De zes jaar detentie die ze daarbij kreeg opgelegd is maar een fractie van de ruim honderd jaar cel die boven haar hoofd hangt. "Natuurlijk blijft ze een grote spirituele rol spelen voor de oppositie", zegt Chavannes. "Maar concreet is ze al haar macht kwijt."

Over hoe dit conflict moet eindigen bestaat nog veel onduidelijkheid. Het leger heeft verkiezingen gepland in 2023, in de hoop weer een vorm van democratie te presenteren aan het volk. Chavannes noemt dat poppenkastverkiezingen, omdat alleen pro-militaire partijen naar verwachting mogen meedoen.

Maar dat de oppositie het leger al vechtend zal verslaan, is misschien nóg minder realistisch. Myanmar heeft het grootste staande leger van Zuidoost-Azië. Maar hoe langer het duurt, hoe groter de mogelijkheid wordt dat het leger van binnenuit wordt verslagen. "Muiterij is de meest waarschijnlijke mogelijkheid waardoor de oppositie kan winnen. Dat er zo veel interne opstand ontstaat dat Min Aung Hlaing wordt afgezet. Dit regime hangt zo enorm op één man, dat het zomaar kan imploderen."

Maar zover is het nog niet. Er is door de oppositie opgeroepen tot stiltestakingen. Winkeliers is gevraagd hun zaken te sluiten, mensen moeten binnenblijven. De hoop is dat de straten doodstil zullen zijn. Hoe het leger daarop zal reageren, is hoogst onzeker. Zoals er wel meer onzeker is over het lot van Myanmar.