'Vaccins beschermen mogelijk ook bij omikron tegen ernstige ziekte, zelfs zonder booster'
Een nieuwe Nederlandse studie suggereert dat coronavaccins beschermen tegen ernstige ziekte bij besmetting met de omikronvariant. Onderzoekers van het Erasmus MC zagen in het lab dat afweercellen die een rol spelen bij het voorkomen van ernstige ziekte, de omikronvariant nog goed herkennen.
Het Erasmus MC onderzocht hoe de vaccins reageren op omikron. Eerder bleek dat de eerste verdedigingslinie, de antistoffen, de omikronvariant bijna niet herkent, zowel na vaccinatie als na eerdere infectie. Maar in tegenstelling tot die antistoffen, herkennen de T-cellen, de tweede lijn van verdediging, de omikronvariant nog "heel goed", aldus viroloog Rory de Vries.
Een half jaar na vaccinatie zagen de onderzoekers een relatief kleine afname van deze afweercellen. "Dit impliceert dat de omikronvariant wel ons lichaam nog binnenkomt, maar dat de T-cellen nog steeds ernstige ziekte kunnen voorkomen, ook zonder een booster." Zeker is dat niet, want dat deze cellen geactiveerd worden betekent niet per definitie dat ze ook ernstige ziekte voorkomen.
De onderzoekers isoleerden de afweercellen uit het bloed van zestig zorgmedewerkers die gevaccineerd zijn met Moderna, Pfizer, AstraZeneca en Janssen. Daar voegden ze stukjes van het spike-eiwit van omikron aan toe. "Over het algemeen zagen we bij alle vaccins een minimale afname van de T-celrespons."
Langzaam druppelt er meer goed nieuws binnen over de omikronvariant. Zo concludeerden Britse onderzoekers vorige week dat omikron mogelijk besmettelijker is dan vorige varianten, maar dat de variant waarschijnlijk minder ziekmakend is.
En De Vries signaleert dat er op hetzelfde moment ook twee buitenlandse studies zijn verschenen met ongeveer dezelfde resultaten als die van het Erasmus MC wat betreft de herkenning van de omikronvariant door T-cellen. "In de Verenigde Staten en Zuid-Afrika hebben ze vergelijkbare studies gedaan. Over de breedte laten alle studies dezelfde resultaten zien. Dat is goed nieuws."
Is een booster nog wel nodig?
Volgens De Vries betekent dat niet dat een booster overbodig is, want T-cellen voorkomen mogelijk ernstige ziekte, maar het is geen garantie. "Onze gegevens over de boosterprik zijn nog beperkt, maar we zien in elk geval dat de booster de antistoffen wel erg opkrikt en ook de T-celrespons gaat iets omhoog. Het is beter om te voorkomen dat het virus je lichaam binnendringt dan dat je lichaam het achteraf moet opruimen."
Bovendien lijkt de omikronvariant veel besmettelijker dan delta en T-cellen beschermen niet iedereen tegen ernstige ziekte. Als er heel veel mensen besmet raken, ontstaat er mogelijk toch een golf aan ziekenhuisopnames. Dat zou de booster kunnen voorkomen. "Naar verwachting zal het opkrikken van de antistoffen een gunstige invloed hebben op verspreiding van het virus."
'Geen reden om beleid te veranderen'
Volgens OMT-lid en arts-microbioloog Marc Bonten is het een belangrijke studie die het idee ondersteunt dat door vaccinatie en doorgemaakte infectie de T-cellen zodanig getraind zijn dat ze ook op omikron zullen reageren en hun werk zullen blijven doen. "Althans, in de reageerbuis. Hoe dat er in de mens uitziet, dat weten we nog niet. Dus heel voorzichtig kunnen we stellen dat we beschermd zijn tegen ernstige ziekte met omikron."
Wat deze studie kan betekenen voor eventuele versoepelingen is nog onduidelijk. In zijn laatste advies concludeerde het OMT dat de Britse onderzoeksresultaten over ziekenhuisopnames niet genoeg waren om vast te stellen dat omikron minder ziekmakend is.
Wat Bonten betreft kun je niet op basis van labonderzoek besluiten om het beleid te veranderen. "Je wil dat met zekerheid ook in de ziekenhuisopnames gaan zien, voordat je een andere koers gaat varen. En er zijn eerste signalen uit Denemarken en Engeland dat de ziekenhuisopnames aan het stijgen zijn. Dat is spannend en moeten we goed in de gaten houden."
