Mijn Afscheid | Heemskerk stopt in dankbaarheid: 'Ik heb alle stenen omgedraaid'
In de laatste maand van het jaar blikken we traditioneel terug op de afgelopen twaalf maanden. Dit jaar is het thema 'Afscheid'. Vandaag: zwemster Femke Heemskerk.
Voor essentiële vragen in het leven volstaan soms verrassend weinig woorden. Welgeteld twee, in het geval van Femke Heemskerk.
Het is medio 2017 als de zwemster zich op een tweesprong in haar carrière bevindt. De Olympische Spelen van Rio de Janeiro van een jaar eerder bleken geen onverdeeld succes. En Tokio 2020 is op dat moment eigenlijk best wel ver weg. Hoogste tijd voor een moment van zelfreflectie. En die ene vraag, dus.
En nu?
Eigenlijk is Heemskerk er best wel snel uit. Zó afscheid nemen van de sport die ze al sinds heugenis de onvoorwaardelijke liefde verklaart? Dat nooit.
Grote Knal
Haar besluit staat vast. Het antwoord op die vraag van twee woorden is des Heemskerks. Ze weet het zeker. "Ik ga eruit met een Grote Knal." Vier jaar later, op 30 juli 2021, houdt Heemskerk woord in de olympische finale op de 100 meter vrije slag.
Nooit is ze erin geslaagd in de buurt te komen van die fenomenale race van 5 april 2015. Twee banen borstcrawl op de Swim Cup in het Pieter van den Hoogenband Zwemstadion resulteren in een tijd van 52,69. Slechts driemaal eerder is er op dat moment sneller gezwommen op het koninginnennummer van de zwemsport.
En zie. Zes jaar, drie maanden en 25 dagen later wordt ze in het Tokyo Aquatic Centre na het aantikken door dezelfde emoties overmand als op die onvergetelijke zondagmiddag in Eindhoven.
Oorverdovende stilte
Het staat er echt. 52,79. Slechts één tiende van een seconde langzamer dan haar snelste race ooit. Dat die tijd in het huidige olympische tijdsgewricht een zesde plaats oplevert, doet niets af aan de vreugde.
Dit was 'm dus. De Grote Knal. Haar verklaring voor die ultieme uithaal, 2.308 dagen na dato? "Ik was er klaar voor. Op alle vlakken. Alles was in balans." Na de Knal klinkt een oorverdovende stilte. Bij terugkeer uit Japan krijgt ze te maken met fysieke en mentale terugslag.
"Ik heb anderhalve week alleen maar op bed gelegen. Ik was geestelijk en lichamelijk echt helemaal leeg. Het voelde alsof ik vermoeid was tot in mijn botten."
Wat als ik straks niets vind dat me zo veel voldoening schenkt als zwemmen?
Er rest Heemskerk evenwel geen andere keuze dan weer terug te keren in het water. Ze wordt eind augustus immers verwacht bij de lucratieve International Swimming League in Napels. Een wedstrijd waarvoor ze het zwemlichaam weer wakker dient te schudden.
"Ik betrapte mezelf erop dat ik bepaalde dingen uit mijn trainingsschema aan het skippen was. Dat is écht niets voor mij. Ik doe eerder te veel dan te weinig." Na overleg met de organisatie reist ze met vertraging af naar Napels. Daar, in de Piscina Felice Scandone, kijkt Heemskerk eens goed om zich heen. "Ik vroeg ineens aan mezelf: vind ik het erg als ik dit straks niet meer meemaak?"
Het antwoord laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Nee. Het is goed zo. "En toen wist ik het zeker."
Vacuüm
Eenmaal terug in Nederland is er toch weer iets van twijfel. Ze verkeert in een vacuüm dat ruimte biedt voor wankelingen. "Wat als ik straks niets vind dat me zo veel voldoening schenkt als zwemmen?"
Mensen om haar heen zijn getuige van Heemskerks worsteling. "Die vroegen zich af wat ik in hemelsnaam aan het doen was. Die dachten alleen maar: stop ermee! Iedereen kon zien dat ik aan het knokken was met mezelf. Maar weet je wat het is? Het is jouw proces. Jij, en niemand anders moet er doorheen."
Ze haalt het moment dat ze er eindelijk definitief uit is nog zo voor de geest. "Ik was bij mijn vriendinnetje Maartje. We lagen op bed toen ik ineens heel erg hard moest huilen. 'Ik kan het niet meer', was het enige dat ik kon uitbrengen. Dat overviel me een beetje, maar schepte wel duidelijkheid. Het voelde gewoon als: het is goed zo. Klaar."
Psycholoog
Minstens net zo moeilijk als het doorhakken van de knoop is de keuze voor het moment om haar besluit wereldkundig te maken. "Ik las ooit een artikel waarin een psycholoog zei dat een topsporter een afscheid openbaar moet maken zodra de beslissing is genomen. Ik wist ineens precies wat hij daarmee bedoelde."
Ik heb twintig jaar in de nationale ploeg gezeten. Twin-tig jaar! Dit was mijn leven.
Goede vriend en vertrouweling Johan Kenkhuis waarschuwt haar voor het onomkeerbare karakter van die boodschap. "Het is bijna hetzelfde als uit de kast komen", geeft hij haar met een knipoog mee. "Je treedt naar buiten en daarna is er geen weg terug meer."
Heemskerk is het daar aanvankelijk niet helemaal mee eens. "Je kunt altijd terug. Als ik in 2024 aan de Olympische Spelen van Parijs wil meedoen, kan ik naar Parijs." Na een moment van reflectie: "Bij wijze van spreken dan, hè?"
Definitief
Laat het duidelijk zijn. "Terugkeren in het zwemmen speelt niet in mijn achterhoofd. Maar het scheelt wel dat ik één ding weet: als ik wil dat dit besluit niet definitief is, is dit niet definitief."
Dan, stellig: "Maar ik ga niet zeggen dat ik misschien ooit weer op het startblok sta. Ik ben gestopt. Punt." Haar twijfels laten zich eenvoudig verklaren. "Ik heb twintig jaar in de nationale ploeg gezeten. Twin-tig jaar! Dit was mijn leven. Ik moet ineens alles herijken."
Op 34-jarige leeftijd is ze een oud-zwemster die kan terugkijken op haar lange carrière. "Ik ben trots op wat ik heb bereikt, al heb ik ook wel kansen laten liggen. Ik was op sommige belangrijke momenten alleen fysiek en mentaal niet optimaal voorbereid op het leveren van een topprestatie."
"Als je kijkt naar mijn kwaliteiten, had ik op een WK of op de Olympische Spelen op een individuele afstand op het podium moeten staan. Zo'n resultaat had echt in me gezeten."
Rust
Belangrijker: "Ik heb altijd volledig achter de keuzes gestaan die ik heb gemaakt." Dat het niet altijd het gewenste resultaat opleverde, ach, het zij zo.
"Ik heb mijn loopbaan doorvoeld. Ja, als ik heel strikt ben, had ik meer uit het zwemmen kunnen halen. Maar dat maakt me echt niet uit. Ik heb alle stenen omgedraaid. En juist dat geeft me rust."
