Officieren MH17-zaak beginnen aan requisitoir, strafeis woensdag verwacht
In het proces over het neerhalen van vlucht MH17 is het Openbaar Ministerie begonnen met het requisitoir tegen de vier verdachten. Gedurende drie dagen duren zullen de officieren van justitie uiteen zetten hoe zij het bewijs in de zaak waarderen, wat de drie Russen en één Oekraïner volgens hen per persoon te verwijten valt en welke straf daarvoor zou moeten volgen. Die strafeis wordt woensdag bekendgemaakt.
De mannen zouden allemaal hun eigen rol hebben gehad bij het regelen, neerzetten en later weer weghalen van een Buk-raketinstallatie waarmee het toestel van Malaysia Airlines in de zomer van 2014 is neergeschoten.
Officier van justitie Thijs Berger wees er vanmorgen op dat de rechtszaak voor de nabestaanden van belang is om de dood van hun familie of geliefden een plek te geven. De vele desinformatie rondom de strijd in Oekraïne verstoort hun rouwproces. Maar het bredere belang, betoogde Berger, is het voorkomen van nieuw, vergelijkbaar geweld. "Een wereld die geen moeite doet om de waarheid te achterhalen als honderden onschuldigen worden vermoord, verklaart zijn burgers vogelvrij."
Verantwoordelijk
Hij stelde dat de strijd in Oekraïne nog altijd een enorme impact heeft op het land én alle betrokken bij het proces. "Wij betreuren alle slachtoffers, maar wij moeten recht doen aan de 298 inzittenden van het toestel."
Het OM heeft de gebeurtenissen in juli 2014 op basis van een groot aantal foto's, filmpjes en getuigenverklaringen gereconstrueerd. Ook zijn er afgeluisterde gesprekken, waarin de verdachten zouden hebben gesproken over de raketinstallatie en het neerschieten van de MH17.
De vier verdachten hebben niet zelf op de knop gedrukt waarmee de raket werd gelanceerd, maar ze zijn wel verantwoordelijk voor het neerhalen van het toestel, stelt de aanklager. Of ze het daarbij eigenlijk hadden voorzien op een militair toestel doet er in de ogen van het OM niet toe: het neerhalen van zowel civiele als militaire vliegtuigen is verboden. Ook valt de vier te verwijten dat ze andere verdachten hebben uitgelokt om de raket af te vuren.
Vergissing
Over het bewijsmateriaal is al veel bekend, maar het wordt geen volledige herhaling van zetten, verwacht internationaal strafrechtdeskundige Marieke de Hoon van de Universiteit van Amsterdam. "Nu krijgen we per verdachte te horen wat hij precies zou hebben gedaan, waardoor de MH17 werd neergeschoten. Het OM moet het bewijs gaan koppelen aan de misdrijven die ten laste zijn gelegd: het neerhalen van de MH17 en de moord op alle 298 inzittenden."
Om deze misdrijven te kunnen bewijzen, moet er opzet in het spel zijn. Uit onderschepte gesprekken blijkt dat het neerschieten van de MH17 een vergissing is geweest. Zo zou een van de verdachten vlak na de crash hebben gemeld dat er een Oekraïens gevechtsvliegtuig was neergehaald. Volgens een getuige was de verbijstering groot toen het een passagierstoestel bleek te zijn.
Voor het OM maakt het niet uit of ze een militair toestel of een burgertoestel hebben geraakt.
Aan de andere kant was het nadrukkelijk de bedoeling een vliegtuig neer te schieten, zegt het OM. Daarvoor werd tenslotte die raketinstallatie geregeld. Daarmee hebben de verdachten een fatale vergissing op de koop toe genomen, redeneert justitie.
De Hoon: "Voor het OM maakt het niet uit of ze een militair toestel of een burgertoestel hebben geraakt. Ze mochten die Buk niet afvuren. Daar zouden ze de inzittenden van welk vliegtuig dan ook mee doden en dat is in strijd met het oorlogsrecht. Door de raket toch af te vuren, accepteerden ze volgens het OM ook de aanmerkelijke kans een passagiersvliegtuig te raken en daarmee op moord of doodslag."
Voor moord moet het OM bewijzen dat het neerschieten met voorbedachten rade gebeurde. De officieren stellen dan ook dat het neerhalen van een vliegtuig langdurig is voorbereid. "Het OM zal betogen dat zij de gelegenheid hebben gehad van het plan af te zien, maar het toch hebben doorgezet."
Levenslang?
Dat het OM zal vragen om een lange gevangenisstraf ligt voor de hand, maar of dat levenslang zal zijn is niet bij voorbaat zeker. "Het is niet zo dat moedwillig de MH17 is neergeschoten", zegt De Hoon. "Dat maakt voor de schuldvraag niet uit, maar het kan wel uitmaken voor de strafmaat."
Ze verwacht dat de strafeis ook nog wel eens per verdachte kan verschillen, afhankelijk van de rol die zij hebben gespeeld bij het neerschieten van het vliegtuig.
In april dit jaar publiceerde Nieuwsuur een verhaal over duizenden afgeluisterde telefoongesprekken van een van de verdachten: Sergej Doebinski. Met die tapes maakte NOS op 3 dit interactieve verhaal. Je kunt horen welke rol alle vier de verdachten uit de zaak hadden in de uren rond de ramp:
Dat de verdachten een militaire achtergrond hebben, pleit hen volgens het OM in ieder geval niet vrij. Normaal gesproken genieten militairen die vechten in een internationaal conflict een zekere mate van immuniteit.
Maar dan moeten ze wel onder bevel staan van een staatsleger en zich houden aan de 'oorlogsregels', zoals het respecteren van mensenrechten. Dat is in dit geval niet gebeurd, zegt het OM. Dat de vier verdachten onder gezag stonden van een officieel regeringsleger, namelijk dat van Rusland, wordt in alle toonaarden ontkend. Rusland zegt helemaal niets met het conflict in Oekraïne te maken te hebben.
Extra klap in het gezicht
Nabestaanden hopen dat het OM de opstelling van Rusland de komende dagen nog eens zal benadrukken. Eerder zei het OM al dat Rusland het onderzoek naar de ramp op alle mogelijke manieren heeft tegengewerkt. Meerdere nabestaanden hebben dat ervaren als een extra klap in het gezicht, vertelden ze in september aan de rechters.
Naast de strafzaak tegen de vier individuele verdachten loopt er een aparte procedure tegen Rusland bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Nederland heeft Rusland daar aansprakelijk gesteld voor het neerhalen van de MH17. Deze zaak dient in januari.
