Vijf jaar na de vliegramp, geen stuiver ontvangen: 'Chapecoense is vaker herrezen'
"De motoren vielen uit. We hingen in de lucht. Het enige wat je hoorde was het geluid van de wind. Er begon een alarm te piepen. Piep...piep...piep...piep. En daarna weet ik niets meer."
Vijf jaar geleden stortte het vliegtuig met de selectie van de Braziliaanse voetbalclub Chapecoense neer in de bergen van Colombia. De vliegramp kostte 71 mensen het leven, verstoorde een voetbaldroom en sloeg diepe wonden in de gemeenschap van Chapecó.
Inmiddels staat de club voor de tweede keer in drie jaar op het punt van degraderen. Maar dat is niet het belangrijkste.
De stemming op vlucht 2933 van LaMia Airlines is uitgelaten, die 28ste november 2016. Er wordt gekaart, gezongen en gedanst. Af en toe wordt het ritmische geklap overstemd door een schaterlach.
Het vliegtuig brengt de selectie van de Braziliaanse voetbalclub Chapecoense naar Medellín, de laatste halte op de droomreis van de kleine club uit Chapecó in de arme deelstaat Santa Catarina. Voor Brazilianen een onbeduidende provinciestad in een verre uithoek van het land.
De finale van de Copa Sudamericana (de Europa League van Zuid-Amerika) is het hoogtepunt en het toetje tegelijk. Voor het eerst krijgt de club een kans op eeuwige glorie. En voor de spelers is het ook de laatste reis in een seizoen vol Air Miles, want voor iemand uit Chapecó is elke uitwedstrijd een logistieke onderneming.
'Het komt goed'
Verdediger Neto doet niet mee aan het feest. Af en toe staat hij even op om de lange benen te strekken. Dan werpt hij een blik op zijn ploeggenoten en gaat weer zitten.
Vlak voor ze opstegen, stuurde hij nog snel een berichtje naar zijn vriendin. "Ik was bang. Twee dagen ervoor droomde ik dat ik uit het vliegtuig viel", vertelt Neto, "en overleefde."
"Het komt goed", antwoordde zijn vriendin.
Acht uur later wordt Neto meer dood dan levend uit het wrak getild. "Mijn knie was kapot, mijn scheenbeen lag open, gebroken rug. Mijn schedel lag open en ik had longschade. Het is een godswonder dat ik dit heb overleefd."
Na tien dagen ontwaakt de verdediger uit zijn coma en vraagt: "Waar zijn mijn teamgenoten?". "Ze zijn er niet meer", is het antwoord.
Terug naar Chapecó
Terwijl Neto nog voor zijn leven vecht in een Colombiaans ziekenhuis, worden 51 lijkkisten op het voetbalveld in Chapecó opgesteld. De onophoudelijke regen versterkt het verdriet alleen maar.
Chapecoense wordt op verzoek van tegenstander Atlético Nacional zelfs uitgeroepen tot winnaar van de Copa Sudamericana. Maar dat doet er allemaal niet meer toe. De grauwe rouwsluier laat zich niet verdrijven.
Bekijk hieronder de reportage die Marc Bessems in 2016 maakte in de dagen na de vliegramp met de selectie van Chapecoense.
Vijf jaar later keert Bessems terug naar Chapecó. De ontvangst is gastvrij, de zon schijnt en er wordt weer gelachen. Rafael Gabrielli is een van de weinige supporters, die 'Chape' met 2-0 ziet verliezen van Juventude. Het doet er niet toe, de club is al weken zeker van degradatie.
Thuis heeft hij een ingelijst shirt, met daarop de handtekeningen van de spelers die kort na het tekenen zouden omkomen. "Het verdriet blijft, maar we gaan door. We staan altijd achter Chapecoense, of ze nu in de Serie A, Serie B of Serie C spelen."
Tweede kans
Slechts drie spelers overleefden de crash, één van hen keerde terug op het veld. Linksback Alan Ruschel speelde vorig seizoen zelfs nog als aanvoerder voor Chapecoense. En dat deed hij zo goed, dat hij promotie maakte naar middenmoter América Mineiro.
Voor de jonge reservedoelman Jakson Follmann zat een terugkeer er niet in. Hij lag weken in een Colombiaans ziekenhuis en verliet het hospitaal in een rolstoel. De crash kostte hem zijn onderbeen, dat geamputeerd moest worden.
Maar Chapecoense liet hem niet los. Follmann bleef op de loonlijst van de club en reisde als een ambassadeur de wereld rond om het verhaal van Chapecoense onder de aandacht te brengen.
Even had Follmann zelfs de ambitie om uit te komen op de Paralympische Spelen. Maar zijn hart ligt bij muziek. Zo deed Follmann mee aan de populaire talentenshow Popstar en werd hij zelfs uitgeroepen tot winnaar. Tegenwoordig timmert hij dus aan de weg als zanger.
In maart van dit jaar liet Follmann in een open brief aan de krant Globo Esporte weten dat hij zijn functie bij de club zou neerleggen om zich op zijn muziekloopbaan te richten.
"Mijn band met Chape is voor eeuwig", schreef hij. "Hier heb ik de grootste successen uit mijn leven meegemaakt en ook de grootste tragedie. Dat team uit 2016 won niet alleen de harten van Chapecó, Santa Catarina, maar ook die van Brazilië en de wereld."
'Ik leef nog, dat is veel belangrijker dan voetbal'
En Neto? Neto is geen zanger. En hij is ook geen voetballer, al probeerde hij het nog wel. "De dokters zeiden dat het mogelijk was. Maar na drie jaar revalideren merkte ik dat ik voor de training mijn veters niet kon strikken vanwege de pijn in mijn rug. Toen wist ik: het is voorbij."
Of hij het voetballen mist? "Ik leef nog. Dat is veel belangrijker dan voetbal."
Als technisch manager ziet Neto zijn club afglijden. Chapecoense staat stijf onderaan in de Braziliaanse Serie A en is al weken gedegradeerd. Bovendien heeft de club een enorme schuldenlast. Een indirect gevolg van de vliegramp.
Kort na de ramp kreeg de club steun uit alle hoeken: Braziliaanse topclubs leenden spelers uit voor niets of tegen een gunstig tarief. Er werd zelfs geopperd om Chapecoense drie jaar lang vrij te stellen van degradatie, maar dat sloeg het nieuwe bestuur af.
Toch ging het mis, aldus Neto. "Het vorige bestuur heeft veel te veel geld uitgegeven om weer in de top mee te kunnen doen. Maar ook de verzekeringsmaatschappijen hebben ons de rug toegekeerd."
De club heeft tientallen miljoenen uitgekeerd aan de nabestaanden van de omgekomen spelers en stafleden, in afwachting van een vergoeding door verzekeraars Aon en Tokio Marine. Maar die hebben nog geen cent uitgekeerd.
Daarom reisde Neto met de weduwen van een aantal voormalige ploeggenoten af naar Londen om voor de deur van de verzekeringsreuzen te protesteren. Ze werden niet gehoord.
Komende week gaat het parlementaire onderzoek van het Braziliaanse congres naar de verantwoordelijken voor de vliegramp verder, nadat het lang stil had gelegen vanwege de coronapandemie.
De verzekeraars wachten rustig af. Of bieden een schikking aan voor een bedrag dat uiteraard niet in de buurt komt van het door de club uitgekeerde smartengeld, laat staan van de totale schuld van 125 miljoen real (zo'n 20 miljoen euro).
Ondanks alles blijft Neto strijdvaardig: "Chapecoense is al vaker herrezen. Ook hier zullen we weer bovenop komen, sterker dan ooit."
