Gaat Erdogan criticus Osman Kavala vrijlaten na druk uit Europa?
Het liep met een sisser af. De rel rond tien ambassadeurs in Turkije vorige maand. Erdogan dreigde ze het land uit te zetten nadat ze een brandbrief hadden gepubliceerd over een gevoelige zaak: het gevangenschap van zakenman en filantroop Osman Kavala.
De ambassadeurs mochten blijven. Maar Kavala zit nog altijd in de gevangenis. Al vier jaar, zonder veroordeling. Morgen komt zijn zaak opnieuw voor de rechter. De kans is klein dat hij dit keer wel wordt vrijgelaten, maar niks is zeker.
De 64-jarige Kavala is de oprichter van Anadolu Kultur, een culturele stichting waarmee hij via kunstprojecten mensen uit verschillende bevolkingsgroepen probeerde samen te brengen. Koerdische en Turkse kunstenaars, Armeense en Turkse filmmakers. Daarnaast is hij een prominent criticus van Erdogan. Voordat hij in 2017 werd opgepakt, sprak hij zich uit tegen de de groeiende repressie in Turkije.
De staat klaagde hem aan voor 'poging tot het omverwerpen van de regering' en als 'financier' van de Gezi-protesten in 2013. Toen hij hier vorig jaar voor werd vrijgesproken kwamen er opeens twee nieuwe aanklachten bij: betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep in 2016 en 'militaire en politieke spionage'. Nog voor hij kon worden vrijgelaten, werd hij opnieuw aangehouden.
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in 2019 al dat Osman Kavala onterecht vast zit, er geen bewijs is voor de aanklachten tegen hem en dat hij onmiddellijk moet worden vrijgelaten. Ook vermeldt de uitspraak dat de Kavala-zaak een politiek proces is, dat er directe politieke invloed wordt uitgeoefend. De nieuwe aanklachten werden ook door het Hof verworpen.
In Turkse oppositiekringen wordt het een 'showproces' genoemd en gaat men ervanuit dat Erdogan zich persoonlijk met de zaak bemoeit.
Goede vriend en collega Murat Celikkan van Kavala vertelt in deze video over hem. Ook is de Turkse kunstenaar Ate Alpar te zien, die door de straten van Istanbul liep met een portret van Kavala:
Vanuit de zwaarbeveiligde Silivri-gevangenis in Istanbul laat Kavala zo nu en dan van zich horen. Hij schrijft opiniestukken en reageert via zijn advocaat op ontwikkelingen in zijn zaak.
Vanuit zijn cel beantwoordt Kavala per brief een reeks vragen van de NOS. Daarin zegt hij allereerst dat het naar omstandigheden goed met hem gaat. "Ik voel me goed. De steunbetuigingen ik ontvang en de roep om mijn vrijlating uit het buitenland, geven me kracht. Ik voel me beter op dagen waarop ik met mijn vrouw spreek, en als ik de stem van mijn moeder - die best oud is - hoor. Ik zit alleen in een cel. Ik lees veel, vooral fictie. Daarmee hou ik mezelf mentaal gezond."
Over de aanklachten tegen hem schrijft hij dat ze puur zijn gebaseerd op 'complottheorieën'. "Ik ga er vanuit dat men de theorie levend wil houden dat de Gezi-opstand een extern complot was om de regering omver te werpen. De enige basis van die theorie over mij is dat ik met de Gezi-demonstranten sympathiseerde, en mijn relatie met de Open Society Foundation van George Soros."
Ongebruikelijk statement
Erdogan noemde Kavala eerder een "overblijfsel van Soros", waarmee hij verwees naar de Amerikaans-Hongaarse zakenman George Soros, die net als Kavala tal van maatschappelijke projecten steunt.Soros' Open Society Foundation, die overwegend pro-Europese projecten financiert, moest in 2018 onder grote druk uit Turkije vertrekken.
Kavala zegt dat zijn gevangenschap een waarschuwing is aan zijn collega's. "Het is een boodschap aan iedereen die actief is in het maatschappelijke middenveld. Dat ze zich niet moeten bezig houden met zaken die de regering hinderen."
Hij reageerde "een beetje verbaasd" toen hij hoorde van de oproep van de ambassadeurs. "Er zijn eerder soortgelijke statements geweest, van de Raad van Europa en vanuit het Europees parlement. Dat ambassadeurs dit doen, is ongebruikelijk en symbolisch gezien veel opvallender. Maar gezien de reactie van de president, denk ik niet dat dit statement bijdraagt aan mijn vervroegde vrijlating."
Wel denkt hij dat de druk vanuit de Raad van Europa kan leiden tot een positieve ontwikkeling in zijn zaak. De Raad beslist eind deze maand of er een strafprocedure tegen Turkije kan worden gestart. Dan kan het land het stemrecht worden afgenomen of zelfs worden geschorst. "Ik denk dat er een kans is dat ik in de eerste helft van volgend jaar vrij kom."
Vier jaar lang hopen
Vrijdag gaat de zaak tegen Kavala verder. Bij elke zitting houdt zijn advocaat Tolga Aytöre er rekening mee dat hij kan worden vrijgelaten. Maar omdat het onmogelijk te voorspellen is, wil hij er niet te lang over nadenken. "Vier jaar lang hopen we elke dag op dat moment", zegt hij. "Ons recht op een eerlijk proces is zo vaak geschonden. Het enige dat we kunnen, is blijven herhalen dat Osman Kavala onmiddellijk moet worden vrijgelaten."
