Start van werk aan nieuwe grondwet in Chili begint onrustig

De start van het schrijven aan een nieuwe grondwet in Chili is onrustig verlopen. Een speciale raad van 155 gekozen burgers is vandaag begonnen met de nieuwe grondwet, die de huidige grondwet uit 1980 moet vervangen. Die stamt nog uit de tijd van dictator Augusto Pinochet.

De dag begon nog feestelijk. De problemen ontstonden tijdens verschillende protestmarsen die waren georganiseerd door onafhankelijke groepen, linkse groeperingen en inheemse groepen, die afgevaardigden hebben in de burgerraad. Ook andere belangengroepen raakten slaags met zwaarbewapende agenten.

Toen demonstranten door de barricades gingen, sloeg de vlam in de pan, en reageerde de politie met traangas en waterkanonnen.

Ook tijdens de ceremonie om de start van de werkzaamheden in te luiden ontstond tumult. Afgevaardigden beklaagden zich over het hardhandige politieoptreden, sloegen met trommels en schreeuwen door een klassiek jeugdorkest heen, dat het volkslied speelde. De ceremonie is uiteindelijk uitgesteld.

Sociale ongelijkheid

De oude grondwet wordt gezien als een van de oorzaken van de grote sociale ongelijkheid in het Zuid-Amerikaanse land. In de herfst van 2019 ontstonden daarover massale protesten.

Bij een referendum in oktober vorig jaar stemde een grote meerderheid van de Chilenen voor een nieuwe grondwet en het instellen van de speciale raad; de "constitutionele conventie". Twee maanden geleden werden de 155 burgers verkozen die de wet moeten gaan schrijven.

In de huidige grondwet is privaat bezit de norm, ook in sectoren die in veel andere landen onder de publieke sector vallen, zoals de zorg, onderwijs, pensioenen en het drinkwatersysteem. Chili is een van de rijkste landen van Latijns-Amerika en telt de meeste multimiljonairs, maar veel werkenden hebben grote moeite om rond te komen. Velen steken zich diep in de schulden om scholing of een pensioen te betalen.

Rechts en links

Het burgerplatform dat de wet moet gaan ontwerpen bestaat uit onder meer docenten, juristen, wetenschappers, sociaal werkers, dierenartsen, schrijvers, journalisten, acteurs en een huisvrouw. Het jongste lid is 21 jaar, de helft van de leden is vrouw en 17 zetels zijn bestemd voor vertegenwoordigers van inheemse groepen. Velen deden zelf mee aan de protesten in 2019.

De afgelopen tientallen jaren is Chili bestuurd door een elitegroep van de rechterkant van het politieke spectrum, die niet wilde tornen aan de vrijemarkteconomie. "Ze kwamen van dezelfde lagere scholen, gingen naar dezelfde universiteiten en de meeste mensen woonden in de beste buurten van de hoofdstad Santiago", omschrijft een hoge Chileense VN-functionaris de 'oude garde' bij persbureau AFP.

Onafhankelijke kandidaten

In het nieuwe burgerplatform heeft rechts juist een kleinere rol. Onafhankelijke kandidaten, los van de traditionele partijen, boekten de grootste winst en hebben samen 46 procent van de stemmen in handen, centrum-linkse partijen kregen een derde van de stemmen en de rechtse partijen zo'n 20 procent.

Voor de grondwet in werking treedt, moet een tweederdemeerderheid van de 155 platformleden het nog wel eens worden over de tekst. Uiteindelijk wordt de nieuwe grondwet volgend jaar aan de bevolking voorgelegd in een referendum. De Chilenen moeten daarvoor verplicht een stem uitbrengen.