Chileense betogers willen af van de grondwet van Pinochet

• Marc Bessems

  correspondent Latijns-Amerika

De frontlinie van de Chileense volksopstand is een drukke rotonde op de grens tussen het rijke en het armere deel van Santiago. Rond het Plaza Italia staan gehavende wagens van de oproerpolitie dreigend opgesteld. Bij elke hoek van het standbeeld van generaal Baquedano, een negentiende-eeuwse oorlogsheld, houden groepjes carabineros in bruine uniformen de wacht.

Zondag stemmen de Chilenen over de vraag of er een nieuwe grondwet moet komen. De oude stamt nog uit de tijd van dictator Augusto Pinochet, die het land regeerde van 1973 tot 1990. Een nieuwe constitución moet de ongelijkheid in het land verminderen, een belangrijke eis van de betogers tijdens de explosie van onvrede, een jaar geleden.

Het plein was maandenlang het toneel van hevige gevechten tussen betogers en politie. Er vielen 31 doden en honderden mensen raakten gewond, waaronder Nicole. "Ik ben eerlijk gezegd een beetje bang om zo dichtbij de politie te staan", zegt ze zenuwachtig.

Plein van de Waardigheid

Op Oudjaarsavond schoot een agent van dichtbij rubberen kogels af op haar gezicht. "Ik verloor het zicht aan mijn linkeroog." Ze is een van meer dan 400 betogers die op deze manier gewond raakte. De betogers doopten de felbevochten rotonde al gauw om tot 'Plein van de Waardigheid'. Ze hadden zeer uiteenlopende klachten over hun land. Het geprivatiseerde zorgstelsel, veel te duur onderwijs, miserabele pensioenen.

"De ongelijkheid in Chili is heel groot. Er is zoveel armoede, en sociale basisvoorzieningen zijn er onvoldoende", zegt Nicole. De boodschap van de betogingen is volgens haar duidelijk. "Basta, genoeg is genoeg, nu moet er iets gebeuren, mensen willen een waardiger leven."

Een nieuwe grondwet moet dat mogelijk maken, legt Nicole uit. Zij beschouwt de huidige grondwet als een belangrijke oorzaak voor veel van de problemen. "Een nieuwe grondwet is een stap in de goede richting, maar zeker geen definitieve overwinning", zegt ze van achter haar mondkapje.

Oog kwijt

De coronapandemie maakte een abrupt einde aan de grote protesten op het plein. Al maanden is er een avondklok in Santiago: na elf uur 's avonds mag je je alleen met speciale toestemming op straat begeven. Officieel vanwege de quarantaine, al beweren kwade tongen dat de regering de avondklok ook gebruikt om een massale opleving van de protesten tegen te houden.

Overdag is er van quarantainemaatregelen weinig te merken op het plein dat in de volksmond bekendstond als Plaza Italia, soms ook als Baquedanoplein en nu als epicentrum van de betogingen. Nicole heeft er afgesproken met twee vrienden, die ze leerde kennen in het ziekenhuis.

Beide mannen kregen net als Nicole rubberen kogels in het gezicht. Een van hen verloor zijn oog. "De ander is precies een jaar geleden geraakt, daar op de brug. Vandaag gaan we dat herdenken", legt ze uit.

'Allemaal terroristen'

Het groepje is nog maar net gearriveerd als er verderop op het plein een opstootje begint. De ME zet een waterkanon in, in de verte hangt een wolk traangas. Nicole's handen trillen, ze is zenuwachtig. "Ik ben vorige week pas voor het eerst weer naar het plein geweest. Daarvoor durfde ik dat echt niet." Een arrestant wordt afgevoerd, omstanders joelen de agenten uit. "Ik wil weg hier", zegt Nicole. Ons interview is al voorbij voor het echt is begonnen.

De rust keert terug, maar net als de prikkende lucht van het traangas blijft de spanning nog even over het plein hangen. Het verkeer van de avondspits krioelt over de rotonde. Vanuit haar auto spreekt een vrouw in de file ons aan. "Het zijn allemaal terroristen", zegt ze, wijzend op een groepje jongens dat leuzen roept richting de politie.

Deze dame stemt straks tegen een nieuwe grondwet, zegt ze. Volgens de peilingen is ze in de minderheid: twee derde van de Chilenen lijkt in te stemmen met het plan om een nieuwe grondwet op te stellen.