Navalny's organisatie staat in Rusland nu gelijk aan IS en al-Qaida

• Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

Een rechtbank in Moskou heeft de organisatie van Ruslands bekendste oppositieleider officieel bestempeld tot 'extremistische organisatie'. Daarmee is de organisatie van Aleksej Navalny vanaf nu verboden. Zijn aanhangers kunnen niet meer deelnemen aan de Doemaverkiezingen die in september worden gehouden.

De uitspraak volgde na een hoorzitting achter gesloten deuren; de zaak wordt door de autoriteiten als een 'staatsgeheim' behandeld.

Eerder besliste de rechter al dat Navalny's team per direct al zijn werkzaamheden moest opschorten in afwachting van de uitspraak. Teamleden mochten niets meer online publiceren, geen protesten meer organiseren en hun bankrekeningen werden bevroren.

Al-Qaida, IS, Navalny

Volgens het Russische OM houdt de organisatie van Navalny zich bezig met het "destabiliseren van het land". Ook "helpt die internationale organisaties om op Russisch grondgebied te opereren". Het OM eiste daarom een totaalverbod. Nu de organisatie officieel het stempel extremistisch heeft gekregen, valt Navalny's organisatie in hetzelfde rijtje als Al-Qaida en IS. Ook kerkgenootschap Jehovah's Getuigen staat sinds 2017 op de Russische extremismelijst.

Het wordt daarmee voor Navalny's teamgenoten vrijwel onmogelijk om hun werkzaamheden uit te voeren. Zelfs voor het delen van posts op sociale media die gerelateerd zijn aan Navalny's organisatie kan iemand in theorie jarenlang achter de tralies verdwijnen. Laat staan voor het oproepen tot of meedoen aan demonstraties.

Het besluit is een grote klap in het gezicht van de Russische oppositie. "Dit zal de weg openen naar honderden strafzaken, elk van onze medewerkers zal worden aangevallen en kan minimaal twee tot zes jaar gevangenisstraf krijgen", zei Navalny's team toen de eis van het OM werd bekendgemaakt.

Parlementsverkiezingen

Sinds begin dit jaar arresteert de politie in toenemende mate demonstranten, oppositiepolitici en advocaten. Kritische journalisten en media worden monddood gemaakt door ze te bestempelen als 'buitenlandse agenten'. Ook worden er aan de lopende band nieuwe wetten aangenomen door de Doema waardoor Russen steeds makkelijker voor van alles en nog wat te kunnen worden gearresteerd.

Correspondent Iris de Graaf zocht voor NOS op 3 jonge kritische Russen op, die daar recent ook mee te maken kregen:

Volgens analisten en mensenrechtenorganisaties is er sprake van "de ergste repressie in het land sinds de Sovjet-tijd". En dat lijkt alles te maken te hebben met de parlementsverkiezingen in september dit jaar.

Ook Navalny's organisatie legt dat verband, nu ook de regionale campagnekantoren van Navalny onder het extremismelabel vallen. Navalny's oppositienetwerk speelde niet alleen een grote rol in het organiseren van demonstraties door heel Rusland, maar mobiliseerde ook het door Navalny in het leven geroepen systeem van 'slim stemmen'.

Via dat systeem wordt berekend welke oppositiekandidaat de beste kans heeft om per zetel de kandidaat van Poetins partij Verenigd Rusland te verslaan. Verenigd Rusland is impopulairder dan ooit en verloor de afgelopen tijd tal van zetels in de regio's, terwijl Navalny's regionale kantoren zorgden voor lokale verkiezingssuccessen. De Doema nam vorige maand een wet aan die verbiedt dat personen die bij extremisme betrokken zijn zich verkiesbaar kunnen stellen voor het parlement.

De Navalny-campagne bestaat niet meer

Navalny's medewerkers zagen de bui al hangen en sloten op 29 april uit voorzorg alle kantoren. Accounts op sociale media werden offline gehaald en berichten zijn verwijderd. Een aantal medewerkers week uit naar het buitenland. "Navalny's campagne bestaat niet meer", zei stafchef Leonid Volkov destijds.

Het is nog onduidelijk in hoeverre het stempel 'extremistische organisatie' met terugwerkende kracht geldt, en hoe de handhaving ervan op oude berichten op sociale media en eerder gepubliceerde YouTube-video's zal zijn. Navalny's video's zijn honderdduizenden, soms miljoenen keren bekeken.