Zeer complexe Haagse formatie; de hakken staan in het zand
"We zitten in een buitengewone complexe fase." Het is de korte samenvatting van GroenLinks-leider Klaver na zijn gesprek met informateur Hamer, VVD-leider Rutte en PvdA-leider Ploumen vanmiddag in de Stadhouderskamer aan het Binnenhof. "Het is heel ingewikkeld."
Bijna drie maanden geleden waren de Tweede Kamerverkiezingen. Vandaag op de kop af is het drie weken geleden dat SER-voorzitter Hamer als informateur werd aangesteld. De uitspraak van Klaver en die van Ploumen ("het is heel ingewikkeld") en Rutte ("het is complex") maken dat in de Haagse wandelgangen wordt gezegd dat de formatie "vastzit".
Waarom loopt deze formatie zo moeizaam? Er is reden genoeg om met enige spoed een nieuw kabinet in elkaar te timmeren. Nederland zit in een coronacrisis. Bedrijven moeten er economisch snel bovenop worden geholpen, er is woningnood, de achterstanden in het onderwijs zijn groot en er moet snel wat gebeuren aan de uitstoot van stikstof om meer schade aan de natuur te voorkomen.
Hakken
Het derde kabinet-Rutte, dat in januari is afgetreden, is demissionair en mag daarom alleen op de winkel passen. Alleen op het terrein van de corona-aanpak neemt het kabinet ingrijpende besluiten. Waarom houden de partijen nog steeds vast aan hun eigen voorkeuren en zetten ze openlijk hun hakken in het zand?
Uit onderstaand overzicht blijkt hoe moeilijk het is om een meerderheidskabinet van 76 zetels te vormen;
Wie wil niet (of liever niet) of wel met wie?
| zetels | (liever) niet met | wel | |
| VVD | 34 | GroenLinks, PvdA | met CDA, ChristenUnie (of JA21 of Volt) |
| D66 | 24 | ChristenUnie, Ja21 | met GroenLinks, PvdA ('zo progressief mogelijk') |
| CDA | 15 | GroenLinks, PvdA | 'anders in de oppositie' |
| PvdA | 9 | per se met GroenLinks | |
| GroenLinks | 8 | per se met PvdA | |
| ChristenUnie | 5 | D66 | 'in de oppositie' |
| SP | 9 | Niet met Rutte (VVD) | |
| PVV | 17 | Niet met Rutte (VVD) | nieuwe Tweede Kamerverkiezingen |
Informateur Hamer voert in hoog tempo gesprekken met allerlei verschillende clusters. Vandaag sprak ze eerst met VVD, CDA en CU en vervolgens met VVD, GroenLinks en PvdA. Ze heeft nog maar een paar dagen de tijd: haar deadline is zondag 6 juni.
Tijd
In haar openbare toelichting heeft ze benadrukt vooral te werken aan een een herstel- en transitiebeleid, oftewel een herstelplan na de coronacrisis. Haagse bronnen lieten de laatste dagen al doorschemeren dat Hamer waarschijnlijk extra tijd zal vragen, misschien een paar weken.
Er is namelijk wel een aantal partijen, zoals de ChristenUnie, maar misschien ook de SGP, JA21, Volt en de SP, die daaraan wel willen meewerken. Bij dat herstelplan zullen dan ook voorstellen komen om de onderwijsachterstand aan te pakken, de koopkracht te verbeteren en de woningnood en de stikstofcrisis aan te pakken.
Binnen een paar dagen moet de koers van Hamer dus duidelijk worden. Nu gaat ze nog door met praten. Morgenochtend vervolgt ze haar gesprekken in de Stadhouderskamer; eerst met Ploumen, dan met Segers, dan met Klaver en in de middag met Kaag (D66).
