Eerste debat nieuwe Kamer over een memo dat per ongeluk op de foto kwam
De eerste dag van de nieuwe Tweede Kamer heeft alles in zich om enerverend te worden. Een van de eerste acties van de nieuwe Kamerleden wordt een debat over de mislukte formatie en het explosieve memo dat nog geen week geleden door een misser openbaar is geworden.
Het was even wachten op de coronatest van ex-verkenner Ollongren, maar haar test was vanmorgen negatief, dus zij kan vandaag bij het debat aanwezig zijn. Het debat moet volgens verschillende fracties eens en voor altijd duidelijk maken wie het lijstje met daarop 'positie Omtzigt, functie elders' heeft geschreven.
Ollongren kon donderdag niet vermoeden dat haar haastige gang van het Binnenhof naar haar dienstauto zoveel gevolgen zou hebben. Even daarvoor had ze een positieve uitslag gekregen van een coronatest die ze had laten doen, omdat ze vijf dagen eerder bij de besmette staatssecretaris Keijzer in de ministerraad had gezeten.
Ollongren (D66, demissionair minister van Binnenlandse Zaken) werd tijdens haar aftocht op de foto gezet met een stapel papieren onder haar arm. Het waren de notities waarmee ze samen met collega-verkenner Jorritsma (VVD, fractievoorzitter Eerste Kamer) de tweede ronde verkenningsgesprekken in wilde gaan. VVD-leider Rutte en D66-leider Kaag stonden die dag op het programma.
'Aandachtspunten 2e ronde VVD en D66'
Een A4'tje met de kop 'Aandachtspunten 2e ronde VVD en D66' bleek goed leesbaar op de foto en gaf prijs dat ergens aan het Binnenhof iemand had opgeschreven "positie Omtzigt, functie elders". Verder stond er nog wat over de onderhandelingsstijl van CDA-leider Hoekstra en zijn mogelijke positie in het volgend kabinet. Ook stond er een regel over de linkse partijen die elkaar "niet echt vast" zouden houden, in tegenstelling tot wat in ieder geval PvdA en GroenLinks al maanden zeiden.
Het leidde ertoe dat het tweetal ontslag indiende en dat ijlings twee nieuwe verkenners werden aangesteld, de demissionaire ministers Van Ark en Koolmees. Maar de kou over de vier woorden gewijd aan Omtzigt was daarmee niet uit de lucht. Omtzigt is al maanden een veelbesproken Kamerlid. Hij verloor nipt de lijsttrekkersverkiezing van De Jonge, werd nummer 2 op de kandidatenlijst en bleef dat toen Hoekstra de positie van De Jonge overnam. Momenteel zit hij overwerkt thuis.
Omtzigt heeft laten weten naar Den Haag te komen voor zijn installatie, maar hij zal niet bij het debat aanwezig zijn:
De afgelopen jaren had de CDA'er de hoofdrol bij het boven tafel krijgen van de toeslagenaffaire, een van de redenen waarom hij veel voorkeurstemmen kreeg bij de laatste verkiezingen. Populair in het land dus - zo populair dat er een steunmars kwam - maar niet bij iedereen in Den Haag. Binnen zijn eigen partij wordt niet altijd vleiend over Omtzigt gesproken en het papiertje van Ollongren wekt op zijn minst de suggestie dat Omtzigt volgens sommigen zelfs zijn heil "elders" zou moeten zoeken.
Maar wie in het verkenningsproces vindt Omtzigt dan zo'n lastpak? Over die vraag wordt al dagen gesteggeld. Geopperd werd dat de ambtenaren die de verkenners ondersteunen het mogelijk zelf hebben bedacht. De nieuwe verkenners zeiden dat daarbij is gebruikgemaakt van allerlei bronnen "waaronder krantenberichten, talkshows".
Dat laatste spraken de oud-verkenners afgelopen maandag dan weer tegen in een brief. "Deze eerder onbedoeld gewekte suggestie nemen wij graag weg." In de brief nemen Ollongren en Jorritsma de schuld helemaal op zich. "Er zijn slechts twee mensen verantwoordelijk voor het bestaan en de inhoud van het memo, en dat zijn wij."
Veelgehoorde suggestie
De twee schrijven ook: "Geen van de fractievoorzitters heeft met ons gesproken over de heer Omtzigt." Dat was namelijk een veelgehoorde suggestie: de Omtzigt-opmerking zal wel komen uit de gesprekken van de verkenners met de nieuwgekozen fractievoorzitters. Maar niet dus, volgens Ollongren en Jorritsma. En de drie fractievoorzitters die nauw betrokken zijn, Rutte, Kaag en Hoekstra, ontkennen zelf ook over het CDA-Kamerlid te hebben gesproken met de verkenners.
Hier moet duidelijkheid over komen, zei PVV-leider Wilders eerder:
De schuldbekentenis van de oud-verkenners was voor de oppositie overigens onvoldoende. Partijen willen meer weten over de whodunnit en ze willen weten waarom er überhaupt gesproken wordt over gekozen Kamerleden tijdens de verkenning van een coalitie.
"Dit is al met al zeer ongepast", erkennen de ex-verkenners in hun brief. "Dit had niet mogen gebeuren, omdat het niet aan verkenners is zich te bemoeien met mogelijke personele aangelegenheden." Maar waarom deden ze het dan toch? Het zal ze in het debat worden gevraagd.
Wat waarschijnlijk ook niet onbesproken zal blijven, is de aanvankelijke reactie van Rutte. Op de dag dat de gewraakte foto werd gemaakt stelde hij voor een NOS-microfoon dat er geen opheldering zou komen over de notitie. "Niemand gaat hier uitleg over geven." Die uitspraak deed wenkbrauwen fronsen, want als demissionair premier gaat hij niet over het formatieproces van de Kamer. En dat bleek, want er komt dus wel een debat.
Zo zei VVD-leider/demissionair premier Rutte het:
In het Kamerdebat zal Rutte, vers geïnstalleerd als Kamerlid, zelf het woord voeren (lees in dit artikel uit 2017 hoe een demissionair premier ook Kamerlid kan zijn). Ook partijleiders Kaag van D66 en Hoekstra van het CDA vertegenwoordigen hun fractie in de plenaire zaal. Voor beiden is het het eerste debat als Kamerlid. Of het debat ook echt vanmiddag wordt gehouden, is overigens nog niet helemaal zeker. Na het installeren van de nieuwe Kamer, moet nog officieel de agenda worden vastgesteld.
Mogelijk kunnen de nieuwe verkenners Van Ark en Koolmees na het debat beginnen aan hun opdracht, mits het vertrouwen van de Kamer in het formatieproces is hersteld. De twee hebben al aangekondigd helemaal opnieuw te beginnen en alle zeventien fractievoorzitters nogmaals uit te nodigen voor een gesprek.
