Aandacht, kritiek en druk: EK is ultieme leerproces voor Jong Oranje

Het EK van Jong Oranje is tot nu toe een enorme leerschool geweest. Voor de spelers, maar ook voor de trainer. Waar Erwin van de Looi gewend was om in relatieve rust aan zijn team te kunnen sleutelen, kijken nu heel wat van de zeventien miljoen bondscoaches met hem mee. Zeker nu een pijnlijk afscheid dreigt.

Natuurlijk, Jong Oranje heeft een reële kans om de knock-outfase te bereiken. Maar van het goede gevoel dat er tijdens de kwalificatiereeks en in aanloop naar dit EK heerste rond het talentvolle team, is na twee teleurstellende optredens nog maar weinig over.

De kritiek zwelt aan en de druk staat er vanavond vol op. Vijf redenen waarom dit EK het ultieme leerproces is voor Van de Looi en zijn talenten.

1. De hoge verwachtingen

Tijdens de kwalificatie regende het doelpunten én complimenten voor Jong Oranje. Al waren de zeges op Jong Cyprus, Jong Gibraltar, Jong Wit-Rusland en Jong Noorwegen natuurlijk niet heel verrassend. Nederland eindigde op basis van onderling resultaat boven Jong Portugal (4-2 thuis, 1-2 uit). Dat was een knappere prestatie.

Het doelsaldo (46 goals voor en 5 tegen) was indrukwekkend en het spel tegen de kleinere landen soms flitsend. Het vertrouwen was groot en mede daarom spraken jongens als Noa Lang en Justin Kluivert zich aan de vooravond al uit dat ze de Europese titel zouden kunnen winnen.

2. De toegenomen aandacht

Maar dan begint het EK en is de aandacht groter dan ooit tevoren. In tegenstelling tot de kwalificatieduels zijn de wedstrijden live te zien op het open net. Honderdduizenden mensen zitten vol verwachting voor de buis (ook zij horen de verhalen over de sterke selectie) en maken voor het eerst kennis met het team.

In de kranten, op de radio, online, op de sociale kanalen, via podcasts en op televisie wordt Jong Oranje op de voet gevolgd. De duels worden geanalyseerd door de oud-spelers Theo Janssen en Ibrahim Afellay. Twee keer valt het resultaat en het spel tegen en dan komt er kritiek.

"Ik zie totaal niet de hand van de trainer", sprak Afellay harde woorden na de 1-1 tegen Jong Duitsland. "Voetbal van achteruit, tussen de linies spelen. Ik heb er niets van gezien. Ik zie dit Jong Oranje niet veel goals maken. Sterker nog: ik zie ze niet eens wínnen van Hongarije!"

Het is voor de staf en de spelers van Jong Oranje toch wel even schrikken, al die kritische noten. Twee jaar lang hebben ze, mede dankzij de goede uitslagen, rustig kunnen werken in Zeist en hebben ze amper tegenslag of kritiek gekend. Nu heeft Nederland ineens een mening klaar.

3. De discussies over het systeem

Bijvoorbeeld over het systeem. Het inmiddels beruchte 4-2-2-2-systeem. Een on-Nederlandse formatie waarmee Van de Looi tijdens de kwalificatie dus succes had en waarin hij en zijn spelers geloofden. Maar zowel tegen Roemenië als tegen Duitsland creëerde Nederland amper kansen.

De discussie zwengelt aan: waarom blijft Van de Looi vasthouden aan een systeem dat in het Nederlandse voetbal ongebruikelijk is? "Omdat het heel gek zou zijn om dat nu ineens om te gooien", luidt het duidelijke antwoord van de bondscoach.

"We moeten het ook niet groter maken dan het is. Als je onze wedstrijden bekijkt en het beeld stopt, zie je dat we soms met bijna vier spitsen spelen, soms in een 4-3-2-1-systeem. Dat loopt allemaal in elkaar over. Dat is bij heel veel teams ook zo."

Frank de Boer, bondscoach van het 'grote' Oranje, vindt niet dat Van de Looi precies zo moet spelen als zijn team. "Als speler word je alleen maar beter van meerdere systemen. Erwin heeft het al veel vaker gespeeld en toen hoorde je niemand. Nu de resultaten minder zijn, valt iedereen erover. Ik vind dat kort door de bocht."

Er is niet alleen discussie over het systeem, er worden ook vraagtekens gezet bij de keuzes voor de spitsen. Tegen Duitsland stelde Van de Looi middenvelder Dani de Wit en buitenspeler Justin Kluivert op als de twee centrale aanvallers en werden er amper kansen gecreëerd.

Terwijl er bij Nederland twee echte spitsen op de bank zaten. AZ-topscorer Myron Boadu, die het EK nog als eerste keus begon, kwam niet eens van de reservebank af. Ajacied Brian Brobbey mocht drie minuten voor tijd invallen. "Waarom zo laat? Een beetje vreemd", vond Janssen.

4. De kritiek van verschillende kanten

Volgens Van de Looi ligt het mindere spel in ieder geval niet aan het systeem. "Het gaat om het herkennen van ruimtes, hoe klein ze soms ook zijn. Dat moeten we beter doen. Maar dat is soms best lastig, want je hebt ook te maken met goede tegenstanders op een EK."

In zijn column voor Studio Voetbal liet Marcel van Roosmalen doorschemeren geen aanhanger te zijn van Van de Looi.

Net als Jong Roemenië paste Jong Duitsland zich aan Nederland aan. Beide landen hadden een succesvol antwoord op de spelwijze van Jong Oranje. "Het trucje werkte niet", concludeerde Janssen na het tweede duel. "Als bondscoach moet je dan met een antwoord komen en dat had Van de Looi niet."

Afellay sloot zich bij die woorden aan. "Als je als trainer dat ziet, dan grijp je toch in?! Dat is jouw functie, om daarop te reageren. En dat doet hij gewoon niet."

5. De enorme druk

Een uitschakeling in de groepsfase van het EK zal bij Nederland aankomen als een donderslag bij heldere hemel. Om dat te voorkomen moet er vanavond sowieso gewonnen worden van het al uitgeschakelde Jong Hongarije, dat met 3-0 verloor van Duitsland en met 2-1 onderuit ging tegen Roemenië. De druk staat er vol op.

Nederland heeft het niet meer helemaal in eigen hand. Mocht op het andere veld Duitsland-Roemenië eindigen in een gelijkspel van 2-2 of hoger, dan zit het EK er toch op voor Oranje. De drie landen komen dan op vijf punten, maar wegens het onderlinge doelsaldo is het dan einde oefening.

Eindigt Duitsland-Roemenië in 1-1, dan komt het aan op doelsaldo. Een zege met twee goals verschil op de Hongaren is in dat geval voldoende. Of eentje met één goal verschil, maar dan wel 3-2 of hoger. Onder Jong Duitsland eindigen is geen schande, onder Jong Roemenië wel.

Mocht het team met talenten als Sven Botman, Justin Kluivert en Cody Gakpo zich niet plaatsen voor de knock-outfase, dan zal dat Van de Looi zwaar worden aangerekend. De berichten die gisteren naar buiten kwamen over een snel te verwachten akkoord over een nieuw contact zijn op z'n minst ongelukkig getimed.

Tegelijkertijd kan de wereld er na vanavond heel anders uitzien voor Jong Oranje. De kwartfinales zijn eind mei. Mocht Nederland zich daarvoor plaatsen, dan kan Van de Looi weer terug naar de tekentafel en tegen die tijd een nieuwe selectie inleveren. De titeldroom is dan nog altijd in leven.

"We kunnen over alles heel lang praten, voorbeschouwen en nadenken, maar het lijkt me beter om alle energie te stoppen in mijn eigen team", sprak Van de Looi wijs.

Het begint bijna op het echte Oranje te lijken.