Opnieuw een bloedige protestdag, waarom gaat het weer mis in Myanmar?

Tientallen demonstranten werden gisteren gedood door ordetroepen in Myanmar. Het leger lijkt te hebben gekozen voor de harde confrontatie, maar de demonstranten zijn vastberaden om hun straatprotesten door te zetten.

Waar draaien de demonstraties om?

De dagelijkse protesten worden geleid door burgers die een herstel van de democratisch gekozen regering eisen. Die regering is afgezet door opperbevelhebber Min Aung Hlaing, die nu een militair bewind voert.

Waarom heeft het leger een staatsgreep gepleegd?

Het leger greep de macht begin februari na een maandenlang conflict over de verkiezingen van vorig jaar november. Die eindigden in een monsterzege voor het Nationale Liga voor Democratie (NLD), de partij van staatsraad en Nobelvredesprijswinnaar Aung San Suu Kyi. Maar het leger claimt dat er grootschalige fraude is gepleegd.

Dat wordt tegengesproken door de kiescommissie van Myanmar en internationale waarnemers, maar de sterke man van het leger, generaal Hlaing, riep de noodtoestand uit. Hij zette Aung San Suu Kyi en president Win Myint vast en riep zichzelf uit tot voorlopige leider van het land.

Volgens sommige bronnen is de beschuldiging van stemfraude een dekmantel voor de persoonlijke ambitie van Hlaing om na zijn pensioen president te worden. Een wens die via democratische weg onhaalbaar bleek door de verkiezingsnederlaag van de legergezinde oppositiepartij.

Welke partijen strijden tegen elkaar?

Het leger staat lijnrecht tegenover het overgrote deel van de bevolking dat de NLD steunt. Volgens de uitslag ging rond de 60 procent van de stemmen naar die partij. Het leger daarentegen is niet populair.

Ook belangrijk zijn de verhoudingen tussen de meerderheid en de etnische minderheden, die samen een derde vormen van de 57 miljoen inwoners van Myanmar. Al voor de staatsgreep streed een aantal groeperingen tegen het leger met als doel autonomie.

Zowel het leger als de democratischgezinde elite van het land zijn voornamelijk etnisch Birmees. Dat geldt dus ook voor de NLD van Aung San Suu Kyi. Deze Birmese meerderheid heeft de minderheden in Myanmar decennialang onderdrukt. Daardoor kan Suu Kyi niet op hun steun rekenen, hoewel die groeperingen zich voorlopig achter de protestbeweging hebben geschaard.

Wat is de achtergrond van het conflict?

Na een halve eeuw militair bewind en onder aanhoudende druk van de internationale gemeenschap, zette Myanmar in 2011 de eerste stappen richting democratie. Politieke gevangenen werden vrijgelaten. Het leger bereikte een staakt-het-vuren met sommige gewapende groepen. En er volgden versoepelingen op het gebied van de burgerrechten.

De hervormingen maakte het de populaire Aung San Suu Kyi mogelijk om voor het eerst zitting te nemen in het parlement. In 2015 haalde haar NLD een grote overwinning bij de verkiezingen.

Maar de democratische hervormingen verzandden en het leger bleef oppermachtig. Een kwart van de zetels in het parlement, de kabinetsposten van Defensie, Grenszaken en Binnenlandse Zaken en de leiding over alle ambtenaren komen automatisch bij de militairen terecht. Het leger verdient daarnaast jaarlijks miljarden dollars via talrijke ondernemingen.

En dan is er nog de Rohingya-crisis. Als gevolg van de onderdrukking van deze moslimminderheid werd Myanmar de afgelopen jaren een pariastaat. De verdrijving van ruim 740.000 Rohingya naar Bangladesh sinds 2017 leidde tot internationale afkeuring. Door de staatsgreep lijkt het land nu helemaal terug bij af.

Welke rol speelt Aung San Suu Kyi?

Als dochter van een held uit de onafhankelijkheidsstrijd, en als oppositieleider bij een burgeropstand in 1988, verwierf Suu Kyi internationale faam. Al in 1990 won ze landelijke verkiezingen in Myanmar. Maar haar overwinning werd meteen nietig verklaard door het leger en ze kreeg jarenlang huisarrest. In 1991 kreeg ze de Nobelprijs voor de Vrede.

Toch verloor de oppositieleider haar glans, nadat ze in 2015 de politiek leider was geworden van het land. Ze stelde de buitenwereld teleur omdat ze de onderdrukking van de Rohingya in het openbaar niet veroordeelde.

Ondanks tal van bewijzen van grove mensenrechtenschendingen zei ze tegen de BBC dat het te sterk uitgedrukt zou zijn om de term "etnische zuiveringen" te gebruiken. Een omschrijving die de VN in 2017 wel in de mond nam voor dit conflict.

Ook in Myanmar zelf viel het optreden van Suu Kyi niet goed, omdat ze de beloofde democratisering niet waarmaakte. Toch blijft een groot deel van de bevolking achter de hervormingen staan die zij mede tot stand bracht. Het volk wil niet terug naar dictatuur, getuige de dagelijkse demonstraties.