GGD-teststraat opnieuw doelwit: 'Er kan sprake zijn van copycatgedrag'
De explosie bij een coronateststraat van de GGD in Bovenkarspel (Noord-Holland) vanochtend is lang niet het eerste incident rond een testlocatie in Nederland. Er wordt met afschuw gereageerd, maar bestrijding ervan is volgens deskundigen lastig. Het geweld is volgens hen mogelijk een gevolg van de verharding in het coronadebat. Ook kan er sprake zijn van copycatgedrag.
Er waren de afgelopen tijd vier andere incidenten bij testlocaties:
De GGD GHOR, de koepelorganisatie van GGD's, heeft met afschuw gereageerd op de "agressieve en intimiderende" vernieling van de teststraat in Bovenkarspel. "Onze mensen moeten dit cruciale werk veilig kunnen doen", zegt voorzitter André Rouvoet in een tweet. "Deze laffe daad van vernieling raakt ons allemaal."
Dreigingsbeeld
In zijn dreigingsbeeld waarschuwde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) vorig jaar voor personen die radicaliseren en een dreiging kunnen vormen, ook uit ongenoegen met het coronabeleid. "Behalve de relatief brede, gemêleerde activistische bovenlaag, bestaat er een radicale onderstroom met soms extremistische gedragingen, zoals het belagen van journalisten en politici of het intimideren van politiemensen", scheef de NCTV.
De NCTV doet nooit uitspraken over de beveiliging van specifieke locaties, zegt een woordvoerder. "We wachten nog af wat de toedracht was van dit specifieke incident, maar maar uiteindelijk moet de beveiliging van iedere GGD-locatie lokaal ingericht en gecoördineerd worden."
Een woordvoerder van de GGD sluit zich hierbij aan. "Er zijn 25 GGD-regio's die samen met de desbetreffende veiligheidsregio's het dreigingsniveau bepalen. Onderzoek naar de aanslag in Bovenkarspel is aan de lokale politie en gemeente."
Dat groepen zich op de voorgrond steeds luidruchtiger laten horen, leidt er ook toe dat sommigen op de achtergrond verder gaan en gewelddadig worden.
Criminoloog Annemarie van de Weert wijst erop dat een grote groep mensen zich verzet tegen de coronamaatregelen. "Dat mag ook, het is juist gezond voor de democratie als mensen demonstreren en hun stem laten horen. Maar er zijn altijd een paar individuen die een stap verder gaan. Er is een grens, en met geweldpleging ga je die grens over. Dat is niet legitiem."
Van de Weert zegt dat het goed mogelijk is dat het bij de incidenten bij GGD-testlocaties niet om centraal gecoördineerde acties gaat. Het geweld heeft volgens haar veel meer de kenmerken van de brandstichtingen bij 5G-masten begin vorig jaar, gepleegd door verschillende daders die elkaar niet hoeven te kennen en hooguit in dezelfde groepen zitten op sociale media.
Copycatgedrag
Dat er nu voor de vijfde keer iets gebeurt bij een teststraat kan het resultaat zijn van copycatgedrag, zegt Van de Weert. "Een iemand die een statement maakt bij een teststraat en de volgende die denkt: o ja, een teststraat. Dat die daardoor geïnspireerd raakt. Dat doelwit staat natuurlijk symbool voor het coronabeleid, maar het had ook iets anders geweest kunnen zijn."
De incidenten van de afgelopen maanden kunnen ook te maken hebben met de verscherping in het debat over de coronamaatregelen, denkt terrorisme-expert Bibi van Ginkel. "Er is nogal wat gebeurd de afgelopen tijd. Het feit dat groepen zich op de voorgrond steeds luidruchtiger laten horen, leidt er ook toe dat sommigen op de achtergrond verder gaan en gewelddadig worden."
Zwaardere straffen
Van Ginkel is benieuwd of het Openbaar Ministerie de aanslag gaat behandelen als terroristisch misdrijf. De daad heeft volgens haar de kenmerken van terrorisme: angst zaaien, schade toebrengen en iets proberen af te dwingen. "Daarbij was het waarschijnlijk geen impulsieve actie, want er was het nodige voorbereid. Zo'n explosief in een pijp knutsel je niet zomaar even in elkaar. Iemand is daar een tijd mee bezig geweest. De politie zal ook nalopen waar het explosief was geplaatst, en of er rekening is gehouden met mensen die in het gebouw aanwezig waren."
Als de actie als terroristisch misdrijf wordt aangemerkt zou dat een afschrikkende werking kunnen hebben naar mensen die iets soortgelijks van plan zijn. "Die schrikken misschien als ze horen dat het als terrorisme wordt gezien. Daar staan zwaardere straffen op."
