Hoe zit het met 'vertoeven in de openlucht' nu de spoedwet is goedgekeurd?

• Anna Mees

  redacteur Online

Zowel de Tweede als de Eerste Kamer stemde deze week in met een spoedwet waarin een ander juridisch fundament voor de avondklok wordt gelegd. Dit gebeurde nadat de voorzieningenrechter in een zaak die door actiegroep Viruswaarheid was aangespannen had geoordeeld dat de avondklok onvoldoende juridische basis heeft.

Vijf vragen over de Tijdelijke wet beperking vertoeven in de openlucht covid-19:

1. Waarom kwam de spoedwet er?

De avondklok was geregeld in de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg). De Staat ging in hoger beroep tegen het vonnis, die uitspraak wordt vrijdag verwacht.

Omdat het kabinet daar niet op wil wachten, is een andere juridische grondslag voor de avondklok gezocht. Die staat nu in de Wet publieke gezondheid, waar de zogenoemde coronawet (Tijdelijke wet maatregelen covid-19) een onderdeel van is.

2. Wat staat er zoal in de spoedwet?

Dat de minister van Volksgezondheid regels kan afkondigen over het "vertoeven in de openlucht". Tuinen of andere buitenruimtes die bij woningen horen, vallen daar niet onder, is eraan toegevoegd. Er staan geen tijden bij vermeld, dus in principe kunnen de regels ook voor overdag gaan gelden.

3. Kan de minister burgers dan verplichten om overdag thuis te blijven?

Ja, als de Tweede Kamer daarmee instemt. De volksvertegenwoordigers krijgen een week de tijd om over zo'n regeling uit de coronawet te stemmen.

In de Eerste Kamer werd gisteren kritiek geuit op het feit dat er geen tijden in de wet staan, waardoor de beperking voor het vertoeven in de buitenlucht in theorie ook voor overdag zou kunnen gelden. Die kritiek vindt Geerten Boogaard, bijzonder hoogleraar decentrale overheden aan de Universiteit Leiden, niet overtuigend.

"De coronawet werkt zo dat er grondslagen om dingen te doen in de gereedschapskist zitten. In dit geval om de avondklok mogelijk te maken. En dan volgt een discussie tussen de regering en de Tweede Kamer over of de avondklok ingesteld en verlengd moet worden."

Het 'gereedschap' moet volgens Boogaard juist algemeen geformuleerd zijn. "Anders zijn er nauwelijks meer grondslagen te gebruiken. Wil je dit gebruiken voor bijvoorbeeld een middagklok, dan zal er echt een nieuw verhaal moeten liggen. Ik zie dat niet gebeuren."

Ook hoogleraar Recht en samenleving Jan Brouwer (Rijksuniversiteit Groningen) vindt dat er geen tijden in de wet genoemd moeten worden. "Er is voldoende waarborg dat een middagklok niet zomaar tot stand komt. De Tweede Kamer moet met een regeling instemmen waar tijden in staan."

4. Gaat de spoedwet verder dan de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag?

"Nee, een volledige ophokplicht kan ook in de Wbbbg", zegt Brouwer. "De Tweede Kamer was al akkoord gegaan met een open bepaling waar geen uren in staan."

De senaat krijgt minder invloed. "In de Wbbbg staat dat ook dat de Eerste Kamer een einde kan maken aan de maatregel, in de Wet publieke gezondheid niet. Dus men heeft iets weggegeven door voor de wet te stemmen." De invloed van de Tweede Kamer blijft gelijk.

De procedures van de spoedwet, die dus een wijziging van de coronawet is, zijn passender dan die in de Wbbbg, vindt Boogaard. "Het bijzondere van de Wbbbg was dat het kabinet iets afkondigde en daarna aan de Tweede en Eerste Kamer vroeg of het een goed idee was."

In crisistijd is dat 'regeren bij besluit' heel normaal, zegt hij. "Maar de crisis duurt nu zo lang dat de vorm waarmee deze bestreden wordt, wel weer de gewone mag worden. Nu maken we weer gebruik van de normale middelen, en doen daar heel bijzondere dingen mee."

5. Tot wanneer is de tijdelijke wet van kracht?

De coronawet ging 1 december in, loopt tot 1 maart en is inmiddels met drie maanden verlengd, dus tot 1 juni. "De wet mag verlengd worden met instemming van de Kamers, maar als er geen noodzaak is, moet het kabinet hem intrekken", zegt Brouwer.

"Het is bepaald geen automatisme dat de wet doorloopt. Stel bijvoorbeeld dat iedereen over een paar maanden gevaccineerd zou zijn, is dat een goede reden om hem direct in te trekken."