EU krabbelt terug na forse kritiek uit Londen en Dublin op exportregels vaccins

Nieuwe regels van de Europese Commissie voor de export van coronavaccins hebben vrijdagavond tot spanningen geleid tussen de Europese Unie (EU) en het Verenigd Koninkrijk (VK) en Ierland. Brussel wil de uitvoer van vaccins naar niet-EU-landen strenger controleren. Aanvankelijk gold die maatregel ook voor Noord-Ierland, maar na kritiek uit Ierland en het VK draaide de EU dat onderdeel terug.

Het plan van Brussel houdt in dat vaccins die in de EU worden geproduceerd alleen naar niet-EU-landen mogen worden geëxporteerd nadat daar toestemming voor is gegeven. Het idee daarachter is dat bestelde vaccins dan zo snel mogelijk bij inwoners van de EU terechtkomen, legde EU-commissaris Dombrovskis gisteren uit.

Grenskwestie

Dat die exporttoets ook op zou gaan voor Noord-Ierland, was tegen het zere been van het VK en Ierland, omdat Noord-Ierland sinds de brexit een bijzondere status heeft. Het land hoort weliswaar bij het VK, maar afgesproken is dat er geen harde grens komt tussen Noord-Ierland en Ierland, dat bij de EU hoort. Daardoor kunnen goederen de grens tussen de twee landen vrij passeren. De grenskwestie was het grootste struikelblok bij de onderhandelingen over de brexit.

De EU wilde voor de vaccins een uitzondering maken, door zich te beroepen op een artikel uit het 'grensprotocol' dat regelt dat de handel in bepaalde omstandigheden eenzijdig kan worden beperkt. Dat zou betekenen dat er voor de verspreiding van de coronavaccins wel een grens over het Ierse eiland zou komen.

'Daad van vijandigheid'

Ierland en het VK vreesden voor een glijdende schaal en ondermijning van de brexit-afspraken. De eerste minister van Noord-Ierland, Arlene Foster, sprak van een "ongelofelijke daad van vijandigheid". Ook de Britse premier Johnson was bezorgd.

Daarop belde de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, met premier Johnson en zijn Ierse collega Micheál Martin. Daarna maakte de Commissie bekend dat het grensprotocol voor Ierland en Noord-Ierland onaangetast blijft. Coronavaccins uit de EU kunnen de grens tussen die twee landen dus zonder problemen passeren. Wel waarschuwt de Europese Commissie dat ze bij misbruik van de regeling geen enkel middel uitsluit.

Aanleiding voor de Europese exportmaatregelen, die morgen ingaan, is het conflict tussen de EU en farmaceut AstraZeneca. Die vlogen elkaar afgelopen week in de haren over de vertraging bij de levering van vaccins. In plaats van de beloofde 80 miljoen zou het bedrijf in het eerste kwartaal maar 31 miljoen doseringen kunnen leveren.

Brussel suggereert dat AstraZeneca meer vaccins aan de Britten levert dan aan de EU, en dat dat niet mag.