De avondklok komt er, alleen een half uurtje later. Dit staat je te wachten

Het kabinet kondigde gisteren al een pakket maatregelen aan tegen de verspreiding van het coronavirus, waarvan de avondklok de meest in het oog springende is: sinds de Tweede Wereldoorlog is de maatregel niet meer in gebruik geweest. Het voorstel moest alleen nog door de Tweede Kamer worden aangenomen, en die is kritisch.

Toch komt de avondklok er vanaf zaterdag, alleen een half uurtje later: een meerderheid van de Kamer steunde het voorstel van D66 om de regel pas om 21.00 uur in te laten gaan. De eindtijd van 04.30 uur blijft zoals die is.

De avondklok roept veel vragen op, ook bij onze lezers en volgers op social media. De belangrijkste vragen en antwoorden:

Voor wie gelden er uitzonderingen?

Je mag alleen naar buiten als het noodzakelijk is, zo staat op de site van de Rijksoverheid met alle maatregelen. Voor mensen die van hun werkgever de straat op moeten, is een uitzondering gemaakt op de avondklok. Zij moeten een Werkgeversverklaring avondklok bij zich dragen, waarin staat dat hun werk buitenshuis essentieel is voor het bedrijf. De werkgever bepaalt zelf of dat wel of niet nodig is, de overheid komt er daarbij niet aan te pas voor een beoordeling.

Zo'n werkgeversverklaring hoeft niet uitgeprint te worden, maar kan ook digitaal getoond worden vanaf een tablet of smartphone.

Ook om de hond uit te laten mag je na 21.00 uur nog in je eentje buiten zijn. Hetzelfde geldt om van en naar het buitenland te reizen, om naar een uitvaart te gaan of om een hulpbehoevend mens of dier te helpen. Over examens in het hoger onderwijs was even twijfel, maar die vallen nu ook onder de uitzonderingen.

De avondklok is opnieuw een pittige boodschap, zeker voor mensen die al weinig sociale contacten hadden:

Ten slotte mag je na 21.00 uur ook nog de straat op als je daartoe bent opgeroepen door een rechter of officier van justitie. Dit moet je wel kunnen aantonen. En ook voor gasten in een tv-programma dat live wordt uitgezonden, worden uitzonderingen gemaakt.

De volledige lijst uitzonderingen vind je hier. In sommige gevallen moet je een ingevulde 'eigen verklaring' bij je hebben. Bij het uitlaten van de hond of voor een een calamiteit hoeft dat niet.

Kan ik nog naar de winkel, of eten laten bezorgen?

Supermarkten en afhaallocaties van horeca moeten de deuren sluiten rond 20.15 uur. Bezorgers van maaltijden mogen wel eten rondbrengen, mits ze een verklaring van hun werkgever kunnen laten zien.

Wat voor straf staat er op overtreding, en wordt er gehandhaafd?

Als je toch de straat op gaat zonder geldige reden, kan de politie je een boete geven van 95 euro. Daarop wordt ook direct gehandhaafd, zei premier Rutte gisteren tijdens de persconferentie. Er is dus geen gedoogbeleid in de eerste paar dagen. Als je zelf een werkgeversverklaring in elkaar knutselt, waarschuwde Rutte, wordt dat gezien als fraude. Daar staat een hogere straf op.

Is zo'n avondklok niet in strijd met de grondwet?

Zo'n recht staat helemaal niet in onze grondwet, zegt hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans. Het staat wel in het 'Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten' uit 1966, waarvan Nederland een van de ondertekenaars is. Artikel 12 daarvan benadrukt het 'recht op vrije verplaatsing en vrije vestiging'.

Maar, zegt Voermans, "dat IVBPR-verdrag stelt ook dat het kan worden beperkt om bijvoorbeeld de openbare orde te beschermen, of de volksgezondheid. Als je maar een goed verhaal hebt, en het proportioneel is, dan kan het."

Voor het ingrijpende middel van de landelijke avondklok gebruikt het kabinet niet de tot nu toe gebruikte Coronawetten, maar de bevoegdheden uit de 'Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag' uit 1996. Die is bedoeld voor calamiteiten zoals deze. Die wet is nog nooit gebruikt, zegt Voermans, maar zijn voorganger wel. "In 1995 waren er grote overstromingen in Nederland, en toen zijn sommige mensen met een zelfde soort wet gedwongen om in hun huis te blijven, en anderen zijn juist gedwongen om te evacueren."

Wat gebeurt er straks met daklozen?

In veel steden gaat de nachtopvang eerder open om dak- en thuislozen de kans te geven naar binnen te gaan. Als ze dat niet doen, zullen ze geen boete krijgen. Ze hoeven ook geen eigen verklaring bij zich te hebben, maar zullen wel "zo mogelijk worden doorverwezen naar een opvangadres."

Waarom mogen er nog zoveel mensen naar hun werk?

Bedrijven zijn op dit moment wettelijk niet te dwingen om hun medewerkers te laten thuiswerken, zelfs niet als dat praktisch mogelijk zou zijn. De arbeidsinspectie kan dus ook niet optreden, als werknemers naar hun gevoel nodeloos gedwongen worden om naar kantoor te gaan. Premier Rutte wil daar ook niet aan. Hij wil als overheid niet bepalen welke baan thuis uitgevoerd kan worden, en welke niet.

Het blijft dus voorlopig aan de werkgever om te bepalen waar de werknemers hun werk moeten doen. Vakbond FNV pleit nu voor een wettelijk recht op thuiswerken, net als de politieke partijen D66 en GroenLinks. Meer daarover lees je in dit artikel.