Er ontstaan barsten in de Republikeinse verdedigingsmuur rond Trump

• Arjen van der Horst

Lexington in de staat Missouri was eens het toneel van een beroemde veldslag in de Amerikaanse burgeroorlog. Anno 2021 vindt er een nieuwe slag plaats in dit conservatieve heartland. Een slag om de ziel van de Republikeinse Partij. Die strijd is nu in alle hevigheid losgebarsten na de bestorming van het Capitool.

De Republikeinse senator Josh Hawley, die opgroeide in Lexington, staat centraal in dit gevecht. Hij leidde vorige week in de Senaat het verzet tegen de uitslag van de presidentsverkiezingen. Net als Trump herhaalde hij de ongefundeerde beschuldigingen dat de Democraten de verkiezingen gestolen hebben en riep hij het Congres op de kiezersfraude aan te pakken. Ook na de bestorming van het Capitool bleef hij vasthouden aan deze leugen.

Vooral dat laatste zette kwaad bloed, ook bij zijn eigen partij. Partijprominenten in zijn thuisstaat noemden hem een "belediging voor Missouri". De Republikeinse oud-senator John Danforth, die jarenlang een mentor was van Hawley, heeft nu diepe spijt dat hij zijn opvolger geholpen heeft de Senaatszetel in Missouri te veroveren. "Het was de grootste fout van mijn leven."

De Kansas City Star, een van de grootste regionale dagbladen van Missouri, schreef een vernietigend commentaar. "Hawley heeft bloed aan zijn handen", kopte de krant. "We hebben allemaal de foto gezien waarin Hawley vlak voor de Senaatszitting met gebalde vuist de Trump-aanhang buiten het Capitool begroette", zegt politiek commentator Melinda Henneberger van de Kansas City Star in een gesprek met de NOS.

"Hawley draagt dan ook een grote verantwoordelijkheid voor het geweld. Hij was de eerste senator die de uitslag van de presidentsverkiezingen niet erkende. Hij moet geweten hebben dat zijn woorden tot geweld konden leiden."

Henneberger komt dan ook met een waarschuwing. "Dit geweld gaat gewoon door, tenzij de Republikeinen zeggen: deze verkiezingen zijn niet gestolen. Want dat was de drijfveer achter wat er gebeurde. Het zou beter zijn voor de Republikeinse Partij en de Amerikaanse democratie als ze erkennen dat Joe Biden de verkiezingen eerlijk heeft gewonnen."

Voor het eerst lijken er nu barsten te ontstaan in de Republikeinse verdedigingslinie rond Trump. Vier jaar lang had de president, die geen tegenstand duldde, een ijzeren greep op zijn partij. Maar de gebeurtenissen van vorige week legden groeiende verdeeldheid bloot onder de Republikeinen.

Tien Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden stemden met de Democraten voor de impeachment van Trump, wat tot voor kort nog ondenkbaar was. De Republikeinse Senaatsleider Mitch McConnell heeft het naar verluidt helemaal gehad met de president en zou geen bezwaar hebben tegen de afzetting van Trump. Zelfs zijn trouwste aanhangers in het Congres erkennen dat de president op zijn minst deels verantwoordelijk is voor het geweld.

Maar de bestorming van het Capitool legt ook iets anders bloot: een groeiende kloof tussen het partijestablishment aan de ene kant en het lagere partijkader, en de Trump-aanhang, aan de andere kant. Neem David Lightner, de voorzitter van de Republikeinse partijafdeling in Jackson County, de regio in Missouri waar Hawley opgroeide. Hij blijft vierkant achter de president staan. "Ik ben er nog steeds van overtuigd dat de Democraten de verkiezingen gestolen hebben. Ik zal nooit Joe Biden erkennen als rechtmatige president."

Zo zag de bestorming van het Capitool er vorige week uit:

Hij prijst dan ook de opstelling van senator Josh Hawley. "Waarom ik hem verdedig? Omdat hij precies deed wat ik van hem verlangde: hij maakte bezwaar tegen stemmen die illegaal zijn uitgebracht."

Lightner erkent dat er niets de inauguratie van Joe Biden in de weg staat, maar hij is ervan overtuigd dat Trump een grote rol blijf spelen in de Amerikaanse politiek. "Hij heeft het land in een nieuwe richting geduwd en een enorme beweging gecreëerd. Hij is een ongelooflijke persoonlijkheid en een briljante politicus."

Tientallen miljoenen Republikeinse kiezers zijn het met hem eens. Trumps grip op de partij is misschien wat losser geworden na vorige week, maar zijn invloed blijft groot. Commentator Henneberger beaamt dat. "Ik denk dat bijna alle Republikeinen in het Congres stiekem blij zouden zijn als Trump zou verdwijnen. Het is niet Trump die ze vrezen, maar zijn achterban."

En dat het is nu hét dilemma van de partij. Veel Republikeinen in het Congres willen het liefst zo snel mogelijk van Trump af. Maar bij verkiezingen maken ze geen schijn van kans zonder de steun van zijn aanhang.