Sportrechtbank kraakt door machtsmisbruikzaken: 'Dit is groter dan het turnen'

• Guido van Gorp

  sportredacteur
• Marc van Veen

"Ik weet nog precies waar ik zat toen ik de eerste berichten over het turnen kreeg. Buiten in de zinderende zon. Het was erg warm in de zomer. En toen kreeg ik een telefoontje. 'Dick, dit komt eraan'. Ik denk: mijn god... Ook omdat het gelijk ging over mensen die niet bepaald onbekend waren in Nederland. Dus ik voelde de bui al hangen."

Aan het woord is Dick van Steenbeek, een man die zelden een interview geeft. Als senior rechter is dat ook niet gebruikelijk. Maar zijn vrijetijdsbesteding, een vrijwilligersfunctie als voorzitter van het Instituut Sportrechtspraak (ISR), dwingt hem naar buiten te treden.

"Door het vele, onbezoldigde, werk bij het ISR ben ik een dag per week minder gaan werken voor de rechtspraak", zegt Van Steenbeek.

Onder grote druk

Want nooit eerder stond het Instituut Sportrechtspraak (ISR) onder zo'n grote druk als nu. De organisatie die namens zeventig sportbonden in Nederland het tuchtrecht regelt, moet alle zeilen bijzetten om de stortvloed aan meldingen en zaken op het gebied van grensoverschrijdend gedrag bij te benen - met name in het turnen. Dat gaat niet altijd even goed.

Vraag 'wat is het ISR?' aan tien willekeurige personen op straat en de kans is groot dat er niet direct een belletje gaat rinkelen. Toch speelt het Instituut Sportrechtspraak (opgericht in 2003) de laatste jaren een steeds nadrukkelijkere rol in de Nederlandse sport door enkele geruchtmakende zaken.

Badr Hari

Zo werd kickbokser Badr Hari tuchtrechtelijk veroordeeld na het gebruik van doping. Vorig jaar haalde atletiektrainer Jerry M. de headlines nadat bij het ISR aan het licht kwam dat hij jarenlang meisjes had misbruikt. In totaal zijn afgelopen drie jaar 149 sporters en trainers onderzocht bij het ISR, waarvan het grootste deel in 2020.

In een vertrouwelijk rapport van adviesbureau Berenschot, ingezien door de NOS, blijkt dat in februari al geconstateerd werd dat het piept en kraakt bij het ISR. Zaken duren te lang en procedures verlopen niet optimaal.

"De verwachting is dat de hoeveelheid werk voor het ISR de komende jaren alleen maar toe gaat nemen", schrijft Berenschot. "Binnen de huidige organisatie en begroting is hier onvoldoende ruimte voor."

En dan breekt de turnaffaire los.

Juli 2020. In het Noordhollands Dagblad biecht turncoach Gerrit Beltman op dat hij jonge turnsters jarenlang heeft mishandeld en vernederd.

"Er waren, en zijn, meer coaches die zich hetzelfde hebben gedragen", laat Beltman optekenen. "Ik stond naast hen in de zaal."

Een dag later komen meer verhalen los. In Studio Sport vertelt oud-turnster Joy Goedkoop dat de gerenommeerde bondstrainer Vincent Wevers haar als jong turntalent heeft geschopt en geslagen.

Terug naar het belletje naar Dick van Steenbeek.

"Alle alarmbellen gingen bij mij rinkelen", herinnert hij zich. "Er waren op dat moment nog geen meldingen bij ons. Het telefoontje was een waarschuwing. Let op, Dick, dit gaat er nu gebeuren. Er gaat iets los. Ja, dat is schrikken. Maar is was ook gelijk op mijn qui-vive. Direct heb ik mensen ingelicht: sta stand-bye."

Stroom meldingen

Afgelopen maanden stroomden de meldingen binnen bij het ISR over het turnen. Uit cijfers, ingezien door de NOS, blijkt dat momenteel 25 turntrainers onder de loep liggen bij het ISR na beschuldigingen van intimidatie door 75 personen.

De turnkwestie vergt volgens de ISR-leiding het uiterste van hun organisatie. Onderzoekers (relatief onervaren in het tuchtrecht, ingehuurd voor een uurtarief van ca. 75 euro) voerden zo'n honderd gesprekken met de melders en trainers.

Twee mensen

Daaromheen moet alles gecoördineerd en administratief verwerkt worden door twee mensen van het secretariaat. Tussendoor moeten diezelfde twee mensen, deeltijders, met alle betrokkenen communiceren en zorgen dat procedures veilig en betrouwbaar zijn. Sinds kort is ook een derde parttimer actief.

En dat lukt niet altijd, erkent voorzitter Van Steenbeek. Ook ISR-bestuurslid Peter Vogelzang bevestigt dat beeld.

Afgelopen maanden kreeg het ISR diverse klachten binnen over de werkwijze. Zo trekt een bezorgde moeder, die melding deed over een trainer, boos aan de bel.

Incompleet

"De procedure heeft buitengewoon lang geduurd en is voor mij alles behalve transparant geweest", begint ze haar klachtenrelaas van drie A4'tjes. Gespreksverslagen zijn fout of incompleet, geeft ze aan. En, mild uitgedrukt, is ze niet te spreken over de communicatie.

Ook turnsters laten zich horen. Aanleiding is de versoepeling van maatregelen tegen de beklaagde turncoach Vincent Wevers. Hoewel niet het ISR, maar de KNGU deze beslissing nam, wordt het Instituut wel verweten zij aan zij te staan met de bond.

Vinkje

"Door mijn eigen ervaring bij het ISR was ik hier al bang voor", zegt oud-turnster Petra Witjes in het Algemeen Dagblad. "Ik deed een melding, had een gesprek, vink­je erachter en door. Zo voelde het. Ik kreeg een gespreksverslag vol onwaarheden."

Vogelzang en Van Steenbeek betreuren de gemaakte fouten. Afgelopen vrijdag stond een gesprek in de planning met de turnsters om excuses aan te bieden, maar deze werd uitgesteld vanwege de lockdown. Met de turnmoeder is nog geen contact opgenomen.

Niets wegpoetsen

"Het zijn hele reële klachten", zegt Vogelzang, ooit chef de mission bij de Zomerspelen van Athene. Hij constateert dat de kwaliteit van de eigen organisatie en de onderzoeken niet op orde is.

"Er moet nog best wat in gang gezet worden om dat te verbeteren", zegt hij streng. Nee, dat houdt niet in dat de bezem door het personeel moet, maar wel dat zij beter getraind moeten worden om intimidatiezaken in goede banen te kunnen leiden. "Ook dat we klachten goed doorlopen, het bespreken en niet wegpoetsen."

Van Steenbeek: "Voor ons is het echt een leermoment, wat we nu allemaal zien. Dit is eerder nooit zo naar voren gekomen."

"Breid de capaciteit voor aanklagers en onderzoekers uit en zorg voor een stabiele financiering", concludeert bureau Berenschot in het eerder genoemde vertrouwelijke rapport.

Zes ton

Bij 60 zaken per jaar is 622.305 euro nodig, stelt het bureau. Groeit dat aantal naar 120, dan moet de begroting naar 1.018.229 euro. Ook het personeelsbestand moet uitbreiden. Van 2,6 fte nu naar 9,5 fte over ruim een jaar.

Zondag bevestigde VWS dat er een structurele geldstroom komt om het stijgende aantal zaken te behandelen en 'een professionaliseringsslag' te maken. Vanaf 2022 is zelfs 1 miljoen euro gereserveerd. Op het wensenlijstje: meer onderzoekers, een kantoor, een directeur, een communicatieafdeling, meer trainingen en software voor casemanagement.

Nieuw geld geeft lucht. Het zorgt volgens het ISR ook voor onafhankelijkheid ten opzichte van de koepel van sportbonden, voorheen de grote financier van het instituut.

"Je moet nooit de schijn tegen je willen krijgen dat je iets onder het tapijt veegt", wijst Vogelzang op eventuele kwesties waarbij belangen en geldstromen verstrengeld kunnen raken. Onafhankelijke tuchtrechtspraak is cruciaal. Zeker met het oog op het stijgende aantal meldingen en zaken.

Andere sporten

"We hebben het nu over de turnbond en een nieuw fenomeen, namelijk machtsmisbruik binnen de sport", valt Van Steenbeek bij. "Maar ik weet nu al dat het hier niet bij blijft. Er komen andere sporten. Daar kun je donder op zeggen."

"De lessen van de afgelopen tijd kunnen we dus heel goed gebruiken bij de zekere toestroom van meldingen die we gaan krijgen vanuit andere bonden. We moeten echt anticiperen op de toekomst."