Black Friday maar één van de mogelijke verklaringen voor stijgende coronacijfers
In een week tijd is de verspreiding van het coronavirus in Nederland fors toegenomen. Er zijn ruim een kwart meer positieve testen gemeld. Volgens het RIVM lijkt er een verband met de drukte in de winkelstraten tijdens Black Friday, maar dat is slechts een van de factoren die mogelijk een rol spelen.
Zo blijkt uit reisdata dat er opnieuw iets meer mensen naar het werk gaan. Er zijn voor zover bekend de afgelopen week ook meer mensen in de werksituatie besmet geraakt.
Op bezoek
Maar verhoudingsgewijs de grootste stijging was te zien in de categorie thuisbezoek. Van alle besmettingen waarvan de setting te herleiden is, steeg het aandeel thuisbezoek bij vrienden of familie van 20,4 procent tot 21,9 procent. Dat is een absolute stijging van ruim duizend gevallen in een week tijd, zo valt op te maken uit het nieuwe epidemiologisch rapport van het RIVM.
In het rapport staat geen categorie winkels, dus het valt niet te zeggen in hoeverre de stijging van de besmettingscijfers daadwerkelijk toe te schrijven is aan winkelen.
Maar qua tijdsperiode valt het precies samen met Black Friday (27 november), zegt Aura Timen, hoofd Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding bij het RIVM:
"We hebben gezien hoe druk het was in de winkelstraten en een week later begon de toename. Er lijkt een duidelijk verband te zijn en we zien het in de cijfers. Maar het is een van de mogelijke verklaringen, naast natuurlijk het verruimde testbeleid", zegt Timen.
Testen zonder symptomen
Zo'n 18.700 mensen zonder klachten hebben zich de afgelopen week laten testen bij de GGD. Dat is sinds 1 december mogelijk als je bijvoorbeeld een melding hebt gehad van de CoronaMelder-app. Ongeveer 10 procent van deze mensen bleek besmet met het virus.
Er zijn sowieso veel meer testen afgenomen. Het waren er 66.780 meer dan de week daarvoor, meldt het RIVM. Toch biedt dat maar deels een verklaring voor de toename, want ook het aandeel positieve testen steeg met een half procentpunt.
'Vaccin-optimisme'
Privéklinieken gaven vorige week ongeveer evenveel positief afgenomen testen door aan de GGD, staat in het RIVM-rapport. Het kan volgens epidemioloog Alma Tostmann (Radboudumc) dan ook niet anders dan dat de verspreiding van het virus is toegenomen.
"Waarom de besmettingen oplopen blijft speculeren", zegt Tostmann. "Maar ik heb het idee dat optimisme over de vaccins mogelijk invloed heeft op het gedrag van mensen. Maar het is belangrijk te realiseren dat nog niemand daadwerkelijk is gevaccineerd."
Eerder bleek uit mobiliteitsdata van Google dat Nederlanders weer vaker op pad gaan. Het aantal reisbewegingen van en naar de werkplek ligt weliswaar zo'n 23 procent lager dan 'normaal', maar dat is wel het hoogste niveau sinds de plotselinge val van het aantal reisbewegingen bij de eerste lockdown in maart.
Mensen geven dus steeds minder gehoor aan de dringende oproep van het kabinet thuis te werken. Terwijl daar afgelopen week 14 procent procent van de herleidbare besmettingen plaatsvond. "Dat is best een groot aandeel", zegt Tostmann. Eenzaamheid onder thuiswerkers en een verminderd gevoel van urgentie bij werkgevers kunnen deze trend deels verklaren.
Invloed koud weer
En ook het seizoen heeft invloed op de verspreiding van covid-19. Vanwege de kou speelt het dagelijks leven zich steeds meer binnen af. Ook blijven ramen vaker dicht en is er minder ventilatie. "Dan schep je omstandigheden waarin er meer besmettingen kunnen gebeuren", zegt Tostmann.
Uiteindelijk is het gedrag van mensen een van de belangrijkste factoren. "Verreweg de meeste mensen doen hun best, maar we zien ook ongewenst gedrag", zegt Timen van het RIVM, verwijzend naar onder meer de Black Friday-drukte.
Drukke maanden op IC
Met het oog op de feestdagen hopen beide experts dat mensen zich houden aan de basisregels. De ziekenhuisopnames lopen immers weer op en gaan de komende twee weken verder stijgen, een vertraagd effect van de stijgende besmettingen.
"Januari en februari zijn normaal al drukke maanden op de intensive care", zegt epidemioloog Tostmann. Het is een periode waarin andere virussen als RS en influenza, oftewel de gewone griep, kwetsbare mensen treft. "Het de vraag wat de coronamaatregelen doen tegen de verspreiding van deze virussen. Maar ik hou mijn hart vast."
