Drukte in winkelstraten, in meerdere steden winkels eerder dicht

In Dordrecht, Rotterdam en Eindhoven moeten winkels eerder dicht dan normaal op zaterdagmiddag. "Het is veel te druk in de binnenstad van Dordrecht. Kom er niet meer heen!", twitterde burgemeester Kolff even voor 15.30 uur. Vanaf dat tijdstip mochten winkels geen nieuwe klanten meer binnenlaten en een half uur later moesten ze sluiten.

Eerder vanmiddag besloten de burgemeesters van Rotterdam en Eindhoven al dat de winkels vervroegd dicht moeten. In Eindhoven mochten winkels sinds 15.00 uur geen nieuwe klanten meer binnenlaten en vanaf 16.00 uur moesten ze dicht.

"Wij zagen op geen enkele wijze dat de mensen zich nog aan coronaregels hielden", zegt burgemeester Jorritsma. "Mensen stonden met heel grote aantallen voor winkels te wachten. De winkeliers hielden zich keurig aan de regels, die laten een beperkt aantal mensen toe, maar dan krijg je groepsvorming buiten de winkel."

Jorritsma heeft geen verklaring voor het feit dat mensen de oproep om zo veel mogelijk binnen te blijven, negeren. "Iedereen wil graag dat we met de Kerst en Oud en Nieuw weer wat lucht krijgen, maar we verpesten het voor elkaar."

Jorritsma wil maandag met de voorzitters van de veiligheidsregio's overleggen hoe maatregelen beter op elkaar kunnen worden afgestemd. "We willen voorkomen dat er een waterbed-effect ontstaat; wat je hier in deze regio regelt heeft effecten in een andere regio. Wat mij betreft betekent dat dat winkels op zaterdagmiddag om 16.30 uur gesloten zijn. Geen koopzondag meer. Als we het virus de kop in willen drukken kunnen we geen halve maatregelen nemen."

In Rotterdam zijn nieuwe klanten vanaf 17.00 uur niet meer welkom en moeten zaken om 18.00 uur sluiten. Supermarkten mogen tot hun normale sluitingstijd openblijven in beide steden.

In verband met de Black Friday-drukte sloot de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb gisteren de winkels ook al aan het begin van de avond. In de aanloop naar de feestdagen trekken deze dagen veel koopjesjagers naar de stadscentra toe. Vaak kunnen winkels ook langer openblijven. In Rotterdam bijvoorbeeld, was de sluitingstijd vandaag eigenlijk 20.00 uur geweest.

Volgens een woordvoerder van Aboutaleb was het gisteren "onverantwoord druk" in het centrum van Rotterdam. Mocht het toch druk blijven in het stadscentrum, dan worden extra maatregelen getroffen zoals het omleiden van het verkeer en het beperken van het openbaar vervoer.

In Utrecht werden speciale maatregelen getroffen om mensenmassa in goede banen te leiden. Een zogeheten omgevingsmanager legt uit hoe ze dat doen:

In Apeldoorn riep de politie even voor 15.00 uur winkelend publiek in het centrum op naar huis te gaan. Gemeentelijke handhavers en politie constateerden dat anderhalve meter afstand houden niet meer mogelijk was, zei een woordvoerder tegen de Stentor. Voor zover bekend hoeven de winkels niet eerder dicht.

De gemeente Den Haag deed rond 12.30 uur de oproep om niet naar het centrum te komen en twee uur later deed ook Leiden dat. Ook Amsterdam vraagt mensen weg te blijven uit het winkelgebied. In de Kalverstraat is eenrichtingsverkeer ingesteld richting het Spui om de drukte in goede banen te leiden.

Belgen komen shoppen in Nederland

Hoewel het gisteren relatief druk was in de steden, blijkt uit cijfers van marktonderzoeksbureau Locatus dat het in het hele land veel rustiger was dan vorig jaar op Black Friday. In 2019 werden in de winkelstraten gemiddeld 35.000 tot 40.000 passanten gemeten in de steden. Dit jaar lag dat rond de 13.000, vergeleken met 10.000 vorige week vrijdag.

In Rotterdam werd iets meer dan een kwart van het aantal passanten van vorig jaar gemeten, 7 procent meer dan vorige week vrijdag. Naar Amsterdam kwam ruim een vijfde van het aantal bezoekers van vorig jaar op Black Friday.

Een opvallende uitschieter was gisteren Maastricht, waar ruim een derde van het aantal passanten van vorig jaar werd gemeten. Ook in Breda (31 procent) was het relatief druk. "Dat heeft een simpele verklaring", zegt directeur onderzoek Gert-Jan Slob van Locatus. "Dat komt door de Belgen die nu in eigen land nog niet mogen winkelen en nu de grens over gaan." Winkeliers in Rotterdam merken ook op dat ze gisteren veel mensen uit België in hun zaak hadden.

Ook Den Haag springt eruit, met 32 procent van het aantal bezoekers van vorig jaar. "Dat ligt vermoedelijk aan de plek waar is gemeten", zegt Slob. "Dat gebeurt in de Grote Marktstraat, een erg brede straat waar het dus ook makkelijk is om afstand te bewaren." Omgekeerd was het in Utrecht (18 procent) rustig, vermoedelijk doordat daar veel meer nauwe straten zijn waar mensen moeilijk afstand kunnen houden.

Zorgen over gezondheid winkelpersoneel

De overheid moet verantwoordelijkheid nemen voor de gezondheid van winkelend publiek en winkelpersoneel, zegt vakbond FNV in reactie op de Black Friday-drukte. De bond kreeg veel klachten van medewerkers die zeggen dat het moeilijk was om veilig te werken.

Klanten hielden bijvoorbeeld geen afstand van elkaar of van winkelpersoneel. "Het waren eigenlijk een beetje de normale coronatoestanden, maar dan dubbel zo erg", zegt FNV-bestuurder Linda Vermeulen in het NOS Radio 1 Journaal. "Dus dubbel zoveel discussies met klanten over mondkapjes en scheldpartijen. Het was gewoon ongelofelijk vervelend."

Volgens FNV was het ook duidelijk dat winkels hun best hebben gedaan om grote drukte te voorkomen, bijvoorbeeld met extra beveiliging en door zo nu en dan de deuren tijdelijk te sluiten als het te druk werd. "Maar wat in de kern gewoon is misgegaan, is dat de grote winkelketens veel te veel hebben opgeroepen tot drukte." Juist om dit te voorkomen riep FNV eerder deze maand al op tot het schrappen van Black Friday.

"Iedereen die wel eens naar de radio luistert, tv kijkt of op social media heeft gekeken, heeft gezien dat er gewoon waanzinnig veel reclame is gemaakt voor Black Friday", aldus Vermeulen. "De grote winkelketens hebben willens en wetens deze drukte gewoon gecreëerd."

'Ondernemers niet kwalijk nemen

Brancheorganisatie InRetail begrijpt de reactie van de bond op de drukte in de steden. "Maar Nederland is groter dan de steden Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en Eindhoven. Als we kijken van Veendam tot in Oostkapelle, dan is het beeld dat het relatief goed verlopen is", reageert woordvoerder Paul te Grotenhuis.

"35 procent van de ondernemers die vorig jaar iets aan Black Friday deden, doet dat dit jaar niet. En de helft van de ondernemers die wel wat aan black Friday doen, kiest heel bewust voor spreiding", zegt Te Grotenhuis, op basis van een peiling onder InRetail-leden. Zo mag er volgens de afspraken nu maar één klant per tien vierkante meter binnen zijn en is er veel extra beveiliging.