'Niet lamgelegd, maar wel gehandicapt', de Kamer in coronatijd

• Guus Dietvorst

  Politiek redacteur

Het is inmiddels een bekend beeld in de Tweede Kamer: een bode maakt het spreekgestoelte schoon, terwijl de volgende spreker op zijn beurt staat te wachten. Dat zijn nog de kleinste vertragingen. De coronacrisis leidt ook tot andere belemmeringen, vindt een aantal partijen. "We zijn niet lamgelegd, maar wel gehandicapt", zegt Kamerlid Wassenberg van de Partij voor de Dieren.

Kort na het uitbreken van de crisis in maart werd besloten alleen nog "strikt noodzakelijk debatten" te voeren, die over corona. In de maanden daarop werd het regime voorzichtig verruimd; zalen werden geschikt gemaakt voor 'anderhalvemetervergaderingen', de procedure voor hoofdelijk stemmen aangepast, schoonmaakprotocollen bedacht.

Ernstig beknot

Inmiddels is veel weer als voor de crisis, maar niet alles. Er gelden nog steeds beperkingen om het aantal verplaatsingen in het gebouw te minimaliseren en thuiswerken te stimuleren. "Wat ik tamelijk rigoureus vind, is het schrappen van VAO's", zegt Sneller van D66. Een VAO is een gelegenheid voor een Kamerlid om een motie in te dienen, waarmee het kabinet tot actie gemaand kan worden.

Wassenberg noemt het indienen van moties "een van de belangrijkste wapens" van een Kamerlid. "Dus met het schrappen worden we ernstig beknot." Zijn SGP-collega Stoffer noemt het een uitdaging om een motie "kwijt te kunnen". Er zijn namelijk wel andere vergaderingen waar moties kunnen worden ingediend. "Dus je moet creatief zijn."

De VAO's zijn voorlopig geschrapt "om het aantal wisselingen en bewegingen in de zaal zo beperkt mogelijk te houden", schrijft de Kamervoorzitter. "Ik begrijp de maatregelen die hiertoe leiden, maar het gaat wel ver", zegt Sneller.

Sinds vorige week worden mondkapjes 'dringend aangeraden' in de Tweede Kamer:

Een ander punt is het aantal debatten. Dat ligt al veel hoger dan in het voorjaar, maar niet alles kan. Vooral commissievergaderingen gaan nogal eens niet door. "Er is flinke concurrentie om de commissiezalen", zegt Wassenberg.

Een groot deel van het Kamerwerk gebeurt in die kleinere zalen, waar commissies debatteren in zogenoemde Algemene Overleggen. Veel van die AO's zijn de laatste tijd omgezet naar Schriftelijke Overleggen, en daar is Wassenberg niet gelukkig mee. "In een AO ben je in levenden lijve in gesprek met de minister of staatssecretaris. Als het schriftelijk is, ben je feitelijk in gesprek met het hele ministerie, dat de tijd heeft om een antwoord te formuleren."

Onwelgevallig onderwerp

SP-Kamerlid Van Raak wijst erop dat de Kamer zelf beslist wat wordt geschrapt, uitgesteld of aangepast. "Maar je merkt dat coalitiepartijen wel strikt kunnen zijn. Die lijken soms snel te zeggen dat een onwelgevallig onderwerp niet moet worden behandeld vanwege coronabeperkingen" De coalitie heeft geen meerderheid meer, maar de helft van de zetels is voldoende om iets te tegen te houden.

Andere oppositiepartijen herkennen het beeld, maar zijn terughoudend over kwade opzet. "Er zijn in ieder geval partijen die het prima vinden dat er minder wordt gedebatteerd", formuleert PvdA-Kamerlid Nijboer. Denk-leider Azarkan zag het vooral in het voorjaar. "Destijds hadden we last van beperkingen in het uitoefenen van de democratie. Coalitiepartijen leken daar minder moeite te hebben."

Sneller van coalitiepartij D66 kent de klacht. "Maar ik begrijp er helemaal niets van." Hij wijst erop dat het gros van de wetsvoorstellen van het kabinet komt. "Waarom zou de coalitie die niet willen behandelen?" Verder stelt hij dat "heel veel" gewoon doorgaat en dat er dus genoeg kansen zijn om een boodschap voor het voetlicht te krijgen.

Abraham Kuyper

Maar het gaat de Kamerleden niet alleen om het 'Haagse' werk. Het beperkte contact met de rest van het land is een gemis, zegt Van Raak bijvoorbeeld. "Het gaat nu allemaal per mail en per telefoon. Terwijl de kern van mijn werk het opbouwen van een eigen informatiepositie is."

Dat gaat beter in persoon, beaamt Stoffer. "Werkbezoeken gaan niet meer door, die gaan via een schermpje. Je krijgt dan de informatie wel, maar ergens naartoe gaan is beter." De SGP'er ziet overigens wel een pluspunt: geen werkbezoeken scheelt reistijd. "Daardoor heb ik mij kunnen verdiepen in Abraham Kuyper, onze premier van ruim 100 jaar geleden. Dat is ook zinvol."