Vriendin Anne Frank legt eerste steen Holocaust Namenmonument
Het moet een labyrint worden van gangen, 250 meter lang en opgebouwd uit tienduizenden unieke stenen: wie straks langs de muren van het Holocaust Namenmonument loopt, ziet de namen van 102.000 vermoorde Joden, Sinti en Roma aan zich voorbijtrekken. Vanmiddag is in Amsterdam de eerste steen gelegd, door een inmiddels 91-jarige vriendin van Anne Frank.
"Heel bijzonder", vindt deze Jacqueline van Maarsen dat. "Ik ben tevreden dat het eindelijk zover gekomen is. Het monument is mooi van opzet, met alle namen erop."
Op de eerste herdenkingssteen die Van Maarsen vandaag heeft gelegd, prijkt de naam van Dina Frankenhuis: een kantoorbediende die in 1943 op 20-jarige leeftijd in Sobibor is vermoord. Ze woonde in Amsterdam-Oost met haar ouders. Ook die overleefden de Tweede Wereldoorlog niet.
Complex metselplan
Dat Dina van de tienduizenden Holocaustslachtoffers de eerste is die een plek heeft gekregen, heeft te maken met de opbouw van het monument.
"Het metselplan van die 102.000 stenen is heel complex", legde initiatiefnemer Jacques Grishaver vanmorgen uit in het NOS Radio 1 Journaal. "Het alfabet loopt van boven naar beneden en van links naar rechts, maar je metselt van beneden naar boven. Op de plek waar we wilden beginnen, kom je op Dina's naam uit."
Het Namenmonument is ontworpen door de Pools-Amerikaanse architect Daniel Libeskind, een zoon van Holocaust-overlevenden. Zo komt het eruit te zien:
"We mogen niet vergeten wat er is gebeurd", zegt Grishaver. "Straks hebben we 102.000 namen van mensen die stierven, geen graf hebben en nooit meer worden genoemd. Die namen halen we nu terug." Behalve de namen van de Holocaustslachtoffers worden ook hun geboortedatum en leeftijd in de herdenkingsstenen gelaserd.
De bouw van het monument kost bijna 15 miljoen euro, twee keer zoveel als aanvankelijk werd verwacht. De Rijksoverheid zou in eerste instantie 2,3 miljoen euro meebetalen, maar dat is vorig jaar verhoogd naar 8,3 miljoen euro. Ook de gemeente Amsterdam, bedrijven en particulieren betalen mee.
Zo doneerde Jacqueline van Maarsen, de jeugdvriendin van Anne Frank, 50.000 euro aan de totstandkoming van het monument. Dat geld was afkomstig van de opbrengst van een gedichtje dat Anne in 1942 had geschreven in het poëziealbum van Jacquelines oudere zus Christiane van Maarsen. Het handgeschreven versje werd in 2016 voor 140.000 euro geveild.
'Veertien jaar strijd'
Initiatiefnemer Grishaver, ook voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, noemt de steenlegging van vandaag een mijlpaal. Hij is al sinds 2006 met het project bezig. "Na veertien jaar strijd gaat het er komen."
Eén van de nabestaanden die vandaag aanwezig waren, vindt dat het veel te lang heeft geduurd voor het monument er kwam:
In loop van die jaren zijn de plannen voor het Namenmonument met enige regelmatig gewijzigd. Vanwege bezwaren van omwonenden verschoof de locatie bijvoorbeeld van het Amsterdamse Wertheimpark naar het iets verderop gelegen Weesperplantsoen.
Maar ook daar bleken de ideeën op verzet te stuiten. Zo biedt het plantsoen volgens buurtbewoners te weinig ruimte voor grote aantallen bezoekers en zou het te dicht op een verkeersader liggen.
De rechter en later de Raad van State oordeelden dat de bezwaren van omwonenden van het Weesperplantsoen niet voldoende waren om het werk stil te leggen. Er loopt nog wel een procedure bij de Raad van State over de vergunning.
In juni werd de eerste paal geslagen en nu ligt er dus ook een eerste herdenkingssteen. Volgens initiatiefnemer Grishaver duurt het nog een klein jaar voordat het Holocaust Namenmonument helemaal af is.
