J.K. Rowling vraagt met 149 anderen om einde 'cancel-cultuur': 'Debat onmogelijk'

• Wim Kopinga

  redacteur Online

150 Britse en Amerikaanse auteurs, wetenschappers en docenten hebben zich in een open brief uitgesproken tegen 'cancel-cultuur'; het online uitsluiten van personen die in de ogen van sommigen in de fout zijn gegaan.

Vaak gaat het om uitspraken die voor een groep mensen aanstootgevend zijn. In sommige gevallen worden ook tv-series of tv-programma's (met terugwerkende kracht) 'gecancelled'.

De groep schrijft in de brief dat ze de huidige "noodzakelijke afrekening" met raciale ongelijkheid toejuicht, maar dat ze de intolerantie voor afwijkende meningen niet aanvaardt.

De brief, gepubliceerd in Harper's Magazine, hekelt "publieke veroordeling en uitsluiting" en "morele zelfingenomenheid". "Het wordt steeds normaler om op te roepen tot vergelding wanneer iemand iets zegt of denkt dat niet door de beugel zou kunnen."

'Iedereen heeft gebreken'

Volgens de schrijvers maakt de huidige (online) cultuur die heerst het publieke debat onmogelijk. "De beperking van het debat, hetzij door een repressieve regering of een intolerante samenleving, schaadt steevast degenen die geen macht hebben" schrijven onder anderen auteur J.K. Rowling, schaakgrootmeester Garri Kasparov en schrijvers Salman Rushdie en Margaret Atwood.

De ondertekenaars staan niet alleen. Voormalig president Obama van de VS zei vorig jaar dat het niet goed is als je anderen alleen maar veroordeelt. "Dat idee van je eigen zuiverheid, dat je nooit iets fout doet en nooit in opspraak komt, daar moeten we snel van af. De wereld is onoverzichtelijk, er zijn veel onduidelijkheden. Ook mensen die goede dingen doen, hebben gebreken."

De laatste jaren is 'cancel cultuur' in opkomst. Het idee erachter is dat een bekend persoon iets opzienbarends zegt. Een groep mensen online is het er niet mee eens en neemt er aanstoot aan. Vervolgens wordt het idee aangewakkerd dat diegene als het ware gecanceld moet worden, boete moet doen, bijvoorbeeld door de beëindiging van zijn of haar carrière of een boycot of disciplinaire maatregel van een werkgever.

Zo voelde de Amerikaanse comedian en acteur Kevin Hart zich vorig jaar gedwongen om zich terug te trekken als presentator van de Oscarceremonie, nadat ophef was ontstaan over honderden tweets die hij door de jaren heen had verstuurd over homoseksuele mannen. Zo schreef Hart in 2011 dat als zijn zoon zou spelen met een poppenhuis, hij dat zou kapotslaan op diens hoofd "omdat dat gay is". Verder gebruikte Hart 'homo' vaak als scheldwoord.

'Mensen die menstrueren'

Ook meerdere ondertekenaars van de open brief kwamen de afgelopen jaren in opspraak na iets dat ze geschreven of gezegd hadden. Harry Potter-auteur Rowling werd onlangs het middelpunt van een rel door uitspraken over transgenderpersonen. Toen ze in een publicatie de term 'mensen die menstrueren' tegenkwam reageerde ze: "Hoe noemden we die vroeger ook alweer?"

Ze vervolgde dat het verkeerd is om het concept 'sekse' overboord te gooien. "Daarmee vlak je de werkelijkheid van vrouwen wereldwijd uit." Dat werd online al snel als transfoob gedrag bestempeld. Rowling kreeg kritiek uit de lhbti-gemeenschap, van haar fans, en ook van de acteur die ooit de hoofdrol speelde in de Harry Potter-films, Daniel Radcliffe.

Recent spraken meerdere bedrijven en bekendheden in Nederland zich uit tegen Johan Derksen. Hij zei in Veronica Inside dat het meevalt met het racisme in Nederland en maakte een opmerking over een tegendemonstrant bij een Black Lives Matter-protest in Leeuwarden, die als Zwarte Piet verkleed was.

"Weten we wel zeker dat dat niet Akwasi is?", vroeg hij retorisch. Op de uitspraken kwam felle kritiek. Adverteerders trokken zich terug uit reclameblokken rond de voetbaltalkshow en er werd opgeroepen om Derksen van de buis te halen.

Maar iemand 'cancellen' blijkt lastiger gezegd dan gedaan. De loopbaan van bekende figuren wordt er niet zomaar door beëindigd. Kevin Hart trok zich bijvoorbeeld terug als presentator van de Oscarceremonie, maar zijn films en comedyshows zijn nog altijd succesvol, terwijl de kritiek naar de achtergrond verdwenen is.

Ruziën en overtuigen

Rowling lijkt zich intussen weinig van de beroering aan te trekken. Op Twitter is ze even actief als voor de rel. Of Derksen doorgaat met Veronica Inside is nog niet duidelijk. Zelf schreef hij maandag in De Telegraaf: "Ik heb geen idee of u mij ooit nog terugziet in Veronica Inside, maar een mooier afscheid dan de stekker eruit te trekken na een kijkcijferrecord van 1,7 miljoen bestaat niet."

Toch zal de uitkomst van een poging tot 'cancellen' voor de schrijvers van de oproep in Harper's Magazine weinig uitmaken. Het gaat hen om de insteek, de reden waarom mensen online om iemands hoofd roepen. "De manier waarop je slechte ideeën kunt bestrijden is door bloot te leggen, te debatteren en te overtuigen, niet door anderen te proberen het zwijgen op te leggen of mensen weg te wensen."