Week van de waarheid voor leiderschap en koers CDA
Met welke leider gaat het CDA een nieuw tijdperk in? En welke kant gaat het CDA met deze nieuwe leider op? Zoekt die de koers van een middenpartij, of gaat het meer naar links of rechts? Kan er worden samengewerkt met Forum voor Democratie of juist niet?
Over deze en andere gingen de drie CDA-lijsttrekkerskandidaten vanavond met elkaar in debat. Minister Hugo de Jonge, staatssecretaris Mona Keijzer en Kamerlid Pieter Omtzigt debatteerden in Utrecht onder leiding van Lucille Werner en Donatello Piras.
Sinds 18.00 uur kunnen de CDA-leden al stemmen op hun favoriete lijsttrekkerskandidaat.
Geen tweestrijd
Heel lang leek het te zullen gaan tussen de twee 'kroonprinsen' De Jonge en minister Hoekstra van Financiën. Toen die laatste half juni bedankte voor de eer, leek het leiderschap voor De Jonge binnen handbereik. Daarna stelde ook Mona Keijzer zich kandidaat en dat was misschien niet eens zo verrassend, maar sinds Kamerlid Pieter Omtzigt zich ook meldde laten peilingen zien dat het nog spannend kan worden.
Zoals het er nu naar uitziet haalt geen van de kandidaten een absolute meerderheid in de eerste ronde. In een laatste peiling van EenVandaag staat De Jonge op 47 procent, Omtzigt op 34 procent en Keijzer op 15 procent.
Lang hoeven de CDA leden overigens niet in spanning te zitten over de uitslag, want donderdag om 12.00 uur sluiten de virtuele stembussen alweer. Mocht er geen duidelijke meerderheid zijn voor één kandidaat, dan volgen er nog meer rondes.
Stad en platteland
De Jonge, vicepremier en voormalig wethouder in Rotterdam, was de laatste tijd vooral zichtbaar in zijn rol bij de aanpak van de coronacrisis. De minister van Volksgezondheid had eigenlijk geen zin in een lijsttrekkersstrijd -"Je kunt elkaar ongemerkt beschadigen"- maar toen duidelijk werd dat het bestuur toch een verkiezing uitschreef, laste hij alsnog een flitstournee door het land in en deed diverse interviews.
Hij spreekt zich onder meer uit voor een sterker CDA in de stad. "Ik zie geen tegenstelling tussen stad en platteland" zegt hij daarover in het AD, "maar we zijn er onvoldoende in geslaagd electoraal iets in de stad op te bouwen."
Van De Jonge wordt wel gezegd dat hij in sociaal-economisch opzicht een wat linkser profiel heeft dan de afgehaakte Hoekstra. Bij zijn kandidaatsstelling benadrukte hij vooral voor een politiek van het midden te zijn. "Het midden waar het CDA als brede volkspartij hoort."
CDA'ers die vinden dat de partij onder de vorige leider Sybrand Buma te veel naar rechts is opgeschoven zal het aanspreken dat hij zich verschillende keren tegen landelijke samenwerking met Forum uitgesproken heeft. Maar zin of geen zin in een lijsttrekkersstrijd, vanavond moet hij dus toch aan de bak.
'Recht-door-zee-type'
Dat was, als het aan Mona Keijzer ligt, vaker gebeurd. In het AD van vandaag zegt ze diverse verzoeken om meer ontmoetingen te hebben gedaan, maar ze kreeg nul op het rekest, de "agenda's zaten in de weg". Jammer, vindt Keijzer.
De staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat ("ik ben ook een kroonprinses") deed al eens een gooi naar het partijleiderschap, in 2012. De onderneemster van huis uit, die zichzelf een "recht-door-zee-type" noemt, profileert zich met een meer rechtse agenda dan De Jonge en zegt juist niemand bij voorbaat te willen uitsluiten.
In het gesprek met het AD zegt ze niet te begrijpen dat De Jonge dat wel doet. "Dus dat snap ik niet zo goed van Hugo, dat hij nu Forum uitsluit. Dan zeg je tegen de linkse partijen: alsjeblieft, hier ben ik, waar moet ik gaan zitten? Dat vind ik niet slim."
Pieter Omtzigt is wellicht de meest verrassende kandidaat. Het Kamerlid, dat links noch rechts genoemd wil worden, maakte naam als een soort terriër die zich bijvoorbeeld vastbeet in de kinderopvangtoeslagenaffaire. Jarenlang stond hij gedupeerden bij. Zijn soms harde aanpak leidt wel eens tot wrijvingen in de fractie, maar hij is ook een stemmentrekker voor de partij. Zo kwam hij in de Kamer terecht door genoeg voorkeursstemmen te verzamelen.
Volgens politiek verslaggever Xander van de Wulp hebben alle drie de kandidaten zich voorgenomen om de anderen niet hard aan te vallen. "Je hoort dat ze vooral de kracht van de partij willen laten zien en dat het alleen om stijlverschillen zou gaan. Deze strijd is echter meer geworden dan dat: het gaat echt om wat voor een partij het CDA wil zijn. Tussen De Jonge en Keijzer speelt bijvoorbeeld de strijd of het CDA samenwerking met Forum voor Democratie landelijk uitsluit. Dat is echt een vraag die de CDA-leden diep verdeelt, net als in 2010, toen de samenwerking met de PVV de partij verscheurde. Door deze leiderschapsstrijd wordt de hele discussie over een mogelijke samenwerking naar voren gehaald en nu al scherp gevoerd."
De kandidatuur van Omtzigt heeft de race ook weer helemaal op z'n kop gezet, stelt Van der Wulp. "Het CDA is van oudsher een bestuurderspartij. Omtzigt is een kandidaat die juist strijdt tegen te veel macht voor de overheid. Ook hierdoor moeten de CDA-leden scherp kiezen."
Het partijbestuur spreekt zich niet uit voor een van de drie kandidaten, maar duidelijk is volgens Van der Wulp wel dat De Jonge bij het partijkader de favoriet is. "Na het wegvallen van Hoekstra als kandidaat, vindt bijna het hele actieve kader van het CDA dat De Jonge de nieuwe leider moet worden."
"De afgelopen tijd hebben velen hun steun voor hem ook expliciet uitgesproken", zegt Van der Wulp. "Er is wel onzekerheid over hoe de strijd gaat uitpakken. De populariteit van Omtzigt is ook zijn twee tegenstanders niet ontgaan. Maar ze denken dat veel aanhangers van Omtzigt misschien geen CDA-lid zijn, en dat zijn de enige stemgerechtigden in dit geval."
